شرح آیات 150 لغایت 152 سوره مبارکه النساء

150- إِنَّ الَّذِينَ يَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَيُرِيدُونَ أَن يُفَرِّقُوا بَيْنَ اللَّهِ وَرُسُلِهِ وَيَقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَنَكْفُرُ بِبَعْضٍ وَيُرِيدُونَ أَن يَتَّخِذُوا بَيْنَ ذَٰلِكَ سَبِيلًا

151- أُولَٰئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ حَقًّا ۚ وَأَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا مُّهِينًا

152- وَالَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَلَمْ يُفَرِّقُوا بَيْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ أُولَٰئِكَ سَوْفَ يُؤْتِيهِمْ أُجُورَهُمْ ۗ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا

150- کسانى که به خدا و پیامبران او کفر مىورزند، و مى خواهند میان خدا و پیامبرانش جدایى بیفکنند، و مى گویند: «به بعضى ایمان مى آوریم، و بعضى را انکار مى کنیم» و مى خواهند در میان این (دو)، راهى (براى خود) انتخاب کنند

151- آنها کافران حقیقى اند; و براى کافران، مجازات خوارکننده اى فراهم ساخته ایم

152- ولى کسانى که به خدا و پیامبرانش ایمان آورده، و میان هیچ یک از آنها فرق نگذاشته اند، خداوند پاداششان را خواهد داد; خداوند، آمرزنده و مهربان است

میان پیامبران تبعیض نیست

در این چند آیه، توصیفى از حال جمعى از کافران و مؤمنان و سرنوشت آنها آمده است که آیات گذشته درباره منافقان را تکمیل مى کند.

نخست به حال کسانى که میان پیامبران الهى فرق گذاشته، بعضى را بر حق و بعضى را بر باطل مى دانستند اشاره کرده، مى فرماید: «آنها که به خدا و پیامبرانش کافر مى شوند و مى خواهند میان خدا و پیامبران او تفرقه بیندازند و اظهار مى دارند ما نسبت به بعضى از آنها ایمان داریم اگر چه بعضى دیگر را به رسمیت نمى شناسیم، و به گمان خود مى خواهند در این میان راهى پیدا کنند» (إِنَّ الَّذینَ یَکْفُرُونَ بِاللّهِ وَ رُسُلِهِ وَ یُریدُونَ أَنْ یُفَرِّقُوا بَیْنَ اللّهِ وَ رُسُلِهِ وَ یـَقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْض وَ نَکْفُرُ بِبَعْض وَ یُریدُونَ أَنْ یَتَّخِذُوا بَیْنَ ذلِکَ سَبیلاً).

* * *

بلافاصله در آیه بعد وضع آنها را روشن ساخته، مى فرماید: «آنها کافران واقعى هستند» (أُولئِکَ هُمُ الْکافِرُونَ حَقّاً).

در حقیقت این جمله حال یهود و مسیحیان را روشن مى سازد; چرا که یهود، مسیح را به رسمیت نمى شناختند، و هر دو، پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) را، در حالى که طبق کتب آسمانى، نبوت این پیامبران برایشان ثابت شده بود.

این تبعیض در قبول واقعیت ها، که از هوا و هوس، تعصبات جاهلانه و احیاناً حسادت و تنگ نظرى هاى بى دلیل سرچشمه مى گیرد، نشانه عدم ایمان به پیامبران و خدا است; زیرا ایمان آن نیست که آنچه مطابق میل انسان است بپذیرد، و آنچه بر خلاف میل و هواى او است ردّ کند، این یک نوع هواپرستى است نه ایمان.

ایمان واقعى آن است که انسان حقیقت را بپذیرد خواه مطابق میل او باشد یا بر خلاف میل او، و لذا قرآن در آیات فوق این گونه افراد را با این که دم از ایمان به خدا و بعضى از انبیاء مى زدند، به طور کلّى کافر دانسته و مى گوید: «آنها کافران واقعى هستند».

بنابراین ایمان آنها حتى در مواردى که نسبت به آن اظهار ایمان مى کنند، بى ارزش قلمداد شده است; چرا که از روح حق جوئى سرچشمه نمى گیرد.

و در پایان آنها را تهدید کرده، مى فرماید: «ما براى کافران عذاب توهین آمیز و خوار کننده اى فراهم ساخته ایم» (وَ أَعْتَدْنا لِلْکافِرینَ عَذاباً مُهیناً).

توصیف عذاب در این آیه به مُهِین: «توهین آمیز» ممکن است از این جهت باشد که آنها با تفرقه انداختن میان پیامبران خدا در واقع به جمعى از آنان توهین کرده اند و باید عذاب آنان متناسب با عمل آنها باشد.

* * *

سپس در سومین آیه، به وضع مؤمنان و سرنوشت آنها اشاره کرده، مى گوید: «کسانى که ایمان به خدا و همه پیامبران او آورده اند و در میان هیچ یک از آنها تفرقه نینداختند و با این کار، تسلیم و اخلاص خود در برابر حق، و مبارزه با هر گونه تعصب نا به جا را اثبات نمودند، به زودى خداوند پاداش هاى آنها را به آنها خواهد داد» (وَ الَّذینَ آمَنُوا بِاللّهِ وَ رُسُلِهِ وَ لَمْ یُفَرِّقُوا بَیْنَ أَحَد مِنْهُمْ أُولئِکَ سَوْفَ یُؤْتیهِمْ أُجُورَهُمْ).

البته ایمان به پیامبران و به رسمیت شناختن آنها با این منافات ندارد که بعضى را از بعضى برتر بدانیم; زیرا تفاوت در میان آنها همانند تفاوت مأموریت هاى آنان قطعى است.

منظور این است که در میان پیامبران راستین، تفرقه اى از نظر ایمان و به رسمیت شناختن نیندازیم.

و در پایان آیه به این مطلب اشاره شده که اگر این دسته از مؤمنان در گذشته مرتکب چنان تعصب ها، تفرقه ها و گناهان دیگر شدند اگر ایمان خود را خالص کرده و به سوى خدا باز گردند، خداوند آنها را مى بخشد «و خداوند همواره

آمرزنده و مهربان بوده و هست» (وَ کانَ اللّهُ غَفُوراً رَحیماً).

قابل توجه این که: در آیات فوق افرادى که در میان پیامبران تفرقه مى اندازند به عنوان «کافران حقیقى» معرفى شده اند.

ولى آنها که به همه ایمان دارند به عنوان «مؤمنان حقیقى» معرفى نشده اند، تنها به عنوان «مؤمن» توصیف شده اند.

شاید این تفاوت به خاطر آن باشد که مؤمنان حقیقى آنها هستند که علاوه بر ایمان، از نظر «عمل» نیز کاملاً پاک و صالح باشند، شاهد این سخن آیاتى است که در آغاز سوره «انفال» آمده است که مؤمنان را پس از ایمان به خدا با یک سلسله اعمال مثبت و زنده مانند نمو و رشد اخلاقى و اجتماعى و ایمانى، و نماز و زکات، و توکّل بر خدا، توصیف کرده و به دنبال آن فرموده: «أُولئِکَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقّاً».(1)

* * *

نکته:

تناسب گناه و کیفر

در آیات قرآن مجازات هاى خداوند به انواع مختلف توصیف شده:

گاهى «دردناک» است (عذاب الیم) مانند: شلاق زدن و آزار بدنى.

گاهى «توهین آمیز» است (عذاب مهین) مانند: پاشیدن لجن بر لباس کسى و مانند آن.

گاهى «پر سر و صدا» است (عذاب عظیم) مانند: مجازات در حضور جمعیت.

و گاهى اثر آن در وجود انسان عمیق است و تا مدتى باقى مى ماند (عذاب شدید)، مانند: زندان هاى طویل المدّة با اعمال شاقّه... و امثال آن.

روشن است توصیف عذاب به یکى از این صفات، با نوع «گناه» تناسب دارد، لذا در بسیارى از آیات قرآن، مجازات ظالمان به عنوان عذاب الیم آمده است; زیرا متناسب با دردناک بودن ظلم نسبت به بندگان خدا است، و آنها که گناهشان توهین آمیز بوده، عذابشان نیز توهین آمیز است.

و همچنین آنها که دست به گناهان شدید و یا پر سر و صدا مى زنند کیفرى همانند آن دارند.

ولى منظور از ذکر مثال هاى فوق، نزدیک ساختن مطلب به ذهن است و گرنه مجازات هاى آن جهان قابل مقایسه با مجازات هاى این عالم نیست.

* * *

1 ـ انفال، آیه 4.

...........................

تفسیر نمونه