شرح آیات 160 لغایت 162 سوره مبارکه النساء

160- فَبِظُلْمٍ مِّنَ الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا عَلَيْهِمْ طَيِّبَاتٍ أُحِلَّتْ لَهُمْ وَبِصَدِّهِمْ عَن سَبِيلِ اللَّهِ كَثِيرًا

161- وَأَخْذِهِمُ الرِّبَا وَقَدْ نُهُوا عَنْهُ وَأَكْلِهِمْ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ ۚ وَأَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ مِنْهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا

162- لَّٰكِنِ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَالْمُؤْمِنُونَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ ۚ وَالْمُقِيمِينَ الصَّلَاةَ ۚ وَالْمُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَالْمُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ أُولَٰئِكَ سَنُؤْتِيهِمْ أَجْرًا عَظِيمًا

160- بخاطر ظلمى که از یهود صادر شد، و (نیز) بخاطر بازداشتن فراوان آنها از راه خدا، بخشى از چیزها (و خوراکى هاى) پاکیزه را که براى آنها حلال شده بود، بر آنان حرام کردیم

161- و (همچنین) بخاطر ربا گرفتن، در حالى که از آن نهى شده بودند; و خوردن اموال مردم بباطل; و براى کافران آنها، عذاب دردناکى آماده کرده ایم

162- ولى راسخان در علم از آنها، و مؤمنان (از امّت اسلام،) به تمام آنچه برتو نازل شده، و آنچه پیش از تو نازل گردیده، ایمان مى آورند. (همچنین) نمازگزاران و زکات دهندگان و ایمان آورندگان به خدا و روز بازپسین، بزودى به همه آنان پاداش عظیمى خواهیم داد

سرنوشت صالحان و ناصالحان یهود

در آیات گذشته به چند نمونه از خلافکارى هاى یهود اشاره شد، در آیات فوق نیز، پس از ذکر چند قسمت دیگر از اعمال ناشایست آنها، کیفرهائى را که بر اثر این اعمال در دنیا و آخرت دامان آنها را گرفته و مى گیرد، بیان مى دارد:

نخست مى فرماید: «به خاطر ظلم و ستمى که یهود کردند، و به خاطر باز داشتن مردم از راه خدا، قسمتى از چیزهائى که پاک و پاکیزه بود، بر آنها تحریم کردیم، و آنان را از استفاده کردن از آن محروم ساختیم» (فَبِظُلْم مِنَ الَّذینَ هادُوا حَرَّمْنا عَلَیْهِمْ طَیِّبات أُحِلَّتْ لَهُمْ وَ بِصَدِّهِمْ عَنْ سَبیلِ اللّهِ کَثیراً).

* * *

و در آیه بعد مى افزاید: و نیز به خاطر این که «ربا مى گرفتند ـ با این که از آن نهى شده بودند ـ و همچنین به خاطر این که اموال مردم را به ناحق مى خوردند، گرفتار آن محرومیت شدند» (وَ أَخْذِهِمُ الرِّبَوا وَ قَدْ نُهُوا عَنْهُ وَ أَکْلِهِمْ أَمْوالَ النّاسِ بِالْباطِلِ).

گذشته از این کیفر دنیوى، ما آنها را به کیفرهاى اخروى گرفتار خواهیم ساخت «و براى کافران آنها عذاب دردناکى آماده کرده ایم» (وَ أَعْتَدْنا لِلْکافِرینَ مِنْهُمْ عَذاباً أَلیماً).

* * *

در آخرین آیه از آیات سه گانه فوق، به واقعیت مهمى اشاره شده که قرآن کراراً به آن تکیه کرده است و آن این که: مذمت و نکوهش قرآن از یهود به هیچ وجه جنبه مبارزه نژادى و طایفه اى ندارد، اسلام هیچ نژادى را به عنوان «نژاد» مذمت نمى کند، بلکه نکوهش ها و حملات آن تنها متوجه آلودگان و منحرفان است، لذا در این آیه افراد با ایمان و پاکدامن یهود را استثناء کرده، و مورد ستایش قرار داده و پاداش بزرگى به آنها نوید مى دهد، و مى گوید: «ولى آن دسته از یهود که در علم و دانش راسخند و ایمان به خدا دارند به آنچه بر تو نازل شده و آنچه بر پیامبران پیشین نازل گردیده ایمان مى آورند ما به زودى پاداش بزرگى به آنها خواهیم داد» (لکِنِ الرّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَ الْمُؤْمِنُونَ یُؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ وَ الْمُقیمینَ الصَّلاةَ وَ الْمُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ الْمُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ أُولئِکَ سَنُؤْتیهِمْ أَجْراً عَظیماً).(1)

به همین دلیل مى بینیم که جمعى از بزرگان یهود به هنگام ظهور پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) و مشاهده دلائل حقانیت او به اسلام گرویدند و با جان و دل از آن حمایت کردند و مورد احترام پیامبر(صلى الله علیه وآله) و سایر مسلمانان بودند.

* * *

نکته ها:

1 ـ تحریم طیّبات

منظور از تحریم طیّبات همان است که در آیه 146 سوره «انعام» به آن اشاره شده، آنجا که مى فرماید: «ما به خاطر ظلم و ستم یهود هر حیوانى که سم چاک نباشد (مانند شتر) را بر آنها حرام کردیم و پیه و چربى گاو و گوسفند را که مورد علاقه آنها بود نیز بر آنها تحریم نمودیم، مگر آن قسمتى که در پشت حیوان و یا در اطراف امعاء و روده ها و یا مخلوط به استخوان بود».

بنابراین، تحریم مزبور یک نوع تحریم تشریعى و قانونى بود، نه تحریم تکوینى، یعنى این مواهب در دست آنها به طور طبیعى قرار داشت اما شرعاً از خوردن آن ممنوع بودند.

البته در «تورات» کنونى «سِفْرِ لاویان» فصل یازدهم، اشاره به تحریم قسمتى از آنچه در بالا آوردیم شده است، ولى در آن منعکس نیست که این تحریم، جنبه کیفرى داشته.(2)

* * *

2 ـ تحریم عمومى یا گروهى

آیا این تحریم جنبه عمومى داشته و غیر ظالمان را شامل مى شده، یا مخصوص ظالمان بوده؟ در ظاهر آیه فوق و آیه 146 سوره «انعام» تحریم جنبه عمومى داشته; (زیرا تعبیر به «لَهُمْ» مى کند، به خلاف مسأله مجازات اخروى که در آن تعبیر به «لِلْکافِرِیْنَ مِنْهُمْ» شده است).

بنابراین، نسبت به آنها که ستمگر بوده اند این محرومیت جنبه مجازات داشته، و نسبت به نیکان که در اقلیت بوده اند جنبه آزمایش و انضباط داشته است.

ولى بعضى از مفسران معتقدند: این تحریم مخصوص ستمگران بوده و در بعضى از روایات نیز اشاره اى به آن دیده مى شود.

در تفسیر «برهان»، ذیل آیه 146 سوره «انعام» از امام صادق(علیه السلام) چنین نقل شده:

«زمامداران بنى اسرائیل افراد فقیر و کم درآمد را از خوردن گوشت پرندگان و چربى حیوانات منع مى کردند، خداوند به خاطر این ظلم و ستم اینها را بر آنان تحریم کرد».(3)

* * *

3 ـ حرمت ربا در امت هاى دیگر

از این آیه نیز استفاده مى شود که تحریم «ربا» مخصوص به اسلام نبوده، بلکه در اقوام پیشین هم حرام بوده است، اگر چه در «توراتِ» تحریف یافته کنونى، تحریم آن مخصوص به برادران دینى شمرده شده است.(4)

* * *

1 ـ درباره معنى «الرّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ» در جلد دوم تفسیر «نمونه»، ذیل آیه 7 سوره «آل عمران» توضیحات بیشترى داده شده است.

2 ـ به جلد سوم تفسیر «نمونه»، ذیل آیه 93 سوره «آل عمران»، مراجعه فرمائید.

3 ـ تفسیر «برهان»، جلد 1، صفحه 559 ـ «بحار الانوار»، جلد 9، صفحه 208 و جلد 13، صفحه 326 ـ تفسیر «على بن ابراهیم قمى»، جلد 1، صفحه 220، مؤسسه دار الکتاب، قم، طبع سوم، 1404 هـ ق ـ«مجمع البیان»، جلد 4، صفحه 185، ذیل آیه 146 سوره «انعام»، مؤسسة الاعلمى للمطبوعات، بیروت، طبع اول، 1415 هـ ق ـ «المیزان»، جلد 7، صفحه 371، انتشارات جامعه مدرسین قم.

4 ـ «تورات»، سِفْرِ «تثنیه»، فصل 23، جمله هاى 19 و 20.

.........................

تفسیر نمونه