و سپاس خدای را که به محمد پیغمبرش – صلی الله علیه و آله – بر ما منت نهاد ( او را به ما ارزانی داشت ) منتی که امتهای گذشته و مردم پیش از ما از آن بی بهره بودند به قدرت و توانایی که از چیزی هر چند بزرگ باشد ناتوان نیست و چیزی از آن نمی رهد اگر چه خرد باشد ( و او در و سپاس خدای را عطف است به آنچه در دعای یکم بیان شد ، زیرا امام – علیه السلام – این دعا را به آن وصل می نموده ، چنان که از ظاهر عنوان این دعا به دست می آید ، یا این که واو استیناف است ، و این جمله از دعا اشاره است به قول خدای تعالی ” سوره ۳ ، آیه ۱۶۴ ” : لقد من الله علی المؤمنین اذ بعث فیهم رسولا من انفسهم یتلوا علیهم ایاته و یزکیهم و یعلمهم و الکتاب و الحکمة و ان کانوا من قبل لفی ضلال مبین یعنی خدا بر اهل ایمان منت نهاد که فرستاده ای از خودشان در میان آنها برانگیخت که بر آنان آیات او را بخواند و آنها را پاک گرداند و کتاب و حکمت ” احکام و حقایق ” را بیاموزد هر چند از آن پیش در گمراهی آشکار بودند ) و ما را آخرین همه کسانی که آفریده ( از پیغمبران و امتهایشان ) قرار داد ( در قرآن کریم ” سوره ۳۵ ، آیه ۲۴ ” فرموده : و ان من امة الا خلا فیها نذیر ” و هیچ امتی نبوده جز آن که در میانشان ترساننده و پیغمبری بوده ” پس ما را خاتم همه امتها گردانید چون پس از ما امتی نیست که رسول و پیغمبری برای آنها بفرستد ) و ( بعض از ) ما ( ائمه اطهار – علیهم السلام – ) را بر کسانی ( کفار و منافقین ) که ( دین و احکام خدا را ) انکار کرده اند گواه گردانید ( این جمله اشاره است به قول خدای تعالی ” سوره ۲ ، آیه ۱۴۳ ” : وکذلک جعلناکم امه وسطا لتکونوا شهداء علی الناس ویکون الرسول علیکم شهیدا یعنی همچنین شما مسلمانان را امت وسط یعنی با عقل و عدالت قرار دادیم تا بر مرد ” انکار کنندگان پیغمبر ” گواه باشید ، و رسول بر شما گواه باشد . از حضرت صادق – علیه السلام – روایت شده فرمود : گمان می کنی مقصود خدا از این آیه همه اهل قبله و خداپرستان بوده ؟ ! آیا می اندیشی کسی که گواهی او در دنیا بر یک صاع ( پیمانه ) خرما روا نیست خداوند روز قیامت شهادت از او می طلبد و آن را بر همه امتهای گذشته می پذیرد ؟ چنین نیست ، خدا این جور قصد نکرده ، مقصود خدا امتی است که دعوت ابراهیم بر او واجب است کنتم خیر امة اخرجت للناس ” سوره ۳ ، آیه ۱۱۰ یعنی شما بهترین امت و گروهی هستید که برای مردم به وجود آمده اید ” ایشان ائمه وسطی و بهترین امت هستند که برای مردم به وجود آمده اند ، و از امیرالمؤمنین علی – علیه السلام – رسیده که فرمود : خدای تعالی در گفتار خود : لتکونوا شهداء علی الناس ما را قصد نموده ، پس رسول خدا – صلی الله علیه و آله – بر ما گواه است و ما گواهان خداییم بر خلق او و در زمین حجت او هستیم ، و ماییم کسانی که خدای تعالی فرموده : و کذلک جعلناکم امة وسطا ) و ما را به نعمت خود بر کسانی که اندک بودند فزونی بخشید ( دین ما را تا پایان دنیا پایدار نمود به خلاف دین امتهای گذشته که زمان معینی بود ، یا ما را بر آنها برتر و ارجمندتر گردانید ) بار خدایا درود فرست بر محمد که بر وحی و پیغام تو درستکار بود ( بی تغییر و تبدیل و کم و زیاد آن را به مردم رسانید ) و برگزیده تو از آفریدگانت و دوست تو از بندگانت و پیشوای رحمت و مهربانی ( اشاره به فرمایش خدای تعالی ” سوره ۲۱ ، آیه ۱۰۷ ” : وما ارسلناک الا رحمة للعالمین ) یعنی ما تو را نفرستادیم جز آن که بر جهانیان رحمت باشی ) و پیشاهنگ خیر و نیکی ، و کلید برکت ( افزونی نیکبختی است ) همچنان که او برای انجام فرمان تو خود را آماده نمود و در راه ( رساندن دین و احکام ) تو تن خویش را آماج ( هرگونه ) آزار ساخت و در دعوت ( مردم ) به سوی تو با خویشاوندانش ( که زیر بار نمی رفتند ) دشمنی آشکار نمود و در ( راه ) رضا و خشنودیت ( خواسته است ) با قبیله اش کار زار کرد و در زنده ( بر پا ) داشتن دین تو از خویشانش دوری گزید ( دین تو را بر هر چیز مقدم داشت و از آنچه مقتضی خویشاوندی است چشم پوشید ) و نزدیکان ( خویشان ) را بر اثر انکارشان ( تو را ) دور گردانید ( رشته دوستی را با آنها گسیخت ) و دوران ( بیگانگان ) را بر اثر پذیرفتنشان ( دین تو را ) نزدیک نمود ( با آنها راه یگانگی پیش گرفت ) و در راه تو با دورترین ( مردم ) دوستی کرد و درباره تو با نزدیکترین ( خویشان ) دشمنی نمود و در رساندن پیام تو خود را خسته کرد و با دعوت به دین تو خود را به رنج افکند و به نصیحت و پند کسانی که آنان را ( به راه حق ) دعوت کرده ای خود را مشغول داشت و ( از مکه معظمه ) هجرت و دوری نمود به شهرهای غربت ( مدینه و اطراف آن ) و به جای دور از جای خویشاوندان و جای قدم ( پرورشگاهش ) و جای به دنیا آمدن و جای انس و خو گرفتنش ( جمله و مسقط راسه یعنی جای فرود آمدن ، و به دنیا آمدن از سر منافات ندارد با آنچه در اخبار رسیده که از خصایص آن حضرت – صلی الله علیه و آله – است که هنگام ولادت از پا به دنیا آمد ، زیرا مسقط الراس کنایه از جای به دنیا آمدن است خواه از سر خواه از پا ، و روایت شده : چون آن حضرت از مکه هجرت نمود متوجه آن گردید و گمان کرد دیگر به آنجا برنمی گردد ، دل شکسته شده گریه کرد ، جبرئیل علیه السلام آمد و این آیه بر او خواند ” سوره ۲۸ ، آیه ۸۵ ” : ان الذی فرض علیک القران لرادک الی معاد یعنی آنکه ” تبلیغ ” قرآن را بر تو واجب نمود تو را به جایگاه خود باز گرداند ) و خواسته آن حضرت از هجرت برای ارجمند نمودن دین تو و یاری خواستن ( برای غلبه ) بر اهل کفر ( ملل مختلفه ) بود تا آنچه ( فتح و فیروزی ) که درباره دشمنانت ( کافرین به تو ) خواسته بود به دست آمد و آنچه ( بزرگی و نیکبختی ) که درباره دوستانت ( مؤمنین به تو ) می اندیشید انجام یافت پس در حالی که به مدد تو یاری می طلبید ، و با ناتواناییش به یاری تو نیرو می یافت به جنگ ایشان ( دشمنانت ) قیام نمود پس با آنها در میان خانه هاشان جنگید و در وسط منازلشان ناگهان بر آنان تاخت ( مانند جنگیدن آن حضرت با بنوقینقاع ” گروهی از یهود ” و بنونضیر ” قبیله بزرگی از ایشان ” که در خانه هاشان با آنها جنگ کرد و آنها را در پناهگاهشان محاصره و از رسیدن کمک به آنها جلوگیری نمود ) تا امر و فرمان ( شریعت ) تو آشکار شد ، و کلمه ات ( دعوت به اسلام ) بلند گردید ( افزایش یافت ) هر چند مشرکین کراهت داشتند ( نمی پسندیدند ) بار خدایا به رنجی که آن حضرت درباره ( دین ) تو کشید او را به بالاترین درجه و مقام بهشت خود برآور تا هیچکس در رتبه با او مساوی و در مقام همانند نباشد ، و هیچ فرشته مقرب و پیغمبر مرسل ( صاحب شریعت ) با او برابری نکند و او را از شفاعت نیکو ( شفاعت پذیرفته شده ) درباره خویشانش که ( از هر عیب و نقصی ) پاکیزه اند ( ائمه معصومین – علیهم السلام – ) و مؤمنین از امتش بیش از آنچه به آن حضرت وعده داده ای عطا فرما ( وعده شفاعت به آن بزرگوار اشاره است به آنچه خدای تعالی در قرآن کریم ” سوره ۹۳ ، آیه ۵ فرموده : ولسوف یعطیک ربک فترضی یعنی و پروردگارت بزودی به تو عطا کند ” در دنیا فتح و فیروزی و در آخرت مقام شفاعت ” که خشنود گردی ، و مراد از شفاعت آن حضرت درباره اهل بیت طاهرین و ائمه معصومین – علیهم السلام – شفاعت خاصه است که درخواست بلندی درجه و مقام ایشان است ، نه درخواست گذشت از گناهان ، چون آنها معصومین و از هر گناه و خطا آراسته اند ای انجام دهنده وعده ( که هرگز خلاف نکنی ) ای وفا کننده گفتار ، ای بدل کننده بدیها به چندین برابرش از خوبیها ( اشاره به فرمایش خدای تعالی ” سوره ۲۵ ، آیه ۷۰ ” : الا من تاب وامن وعمل عملا صالحا فاولئک یبدل الله سیئاتهم حسنات ” جز آنان که توبه کنند و ایمان آورند و عمل نیکو انجام دهند پس خدا گناهان آنها را به ثوابها تبدیل گرداند ” و تبدیل گناه به چندین برابرش از ثواب را سبب آن است که چون سیئه و گناه بنده به حسنه و ثواب تبدیل شود چنان است که حسنه ای بجا آورده و خدای تعالی فرموده ” سوره ۶ ، آیه ۱۶۰ ” : من جاء بالحسنه فله عشر امثالها یعنی هر که کار نیکو کند او را ده برابر آن خواهد بود ) که تو صاحب احسان و نیکی برزگ می باشی .