ثواب قرائت قرآن كريم
حضرت امام محمد باقر ـ عليه السّلام ـ فرمود: «قرآن را بياموزيد زيرا قرآن در بهترين صورت‌ها كه مردم ديده‌اند روز قيامت بيايد و مردم در يكصد و بيست هزار صف هستند، كه هشتاد هزار آن صف‌ها از امت محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ است و چهل هزار صف از امت‌هاي ديگر، پس به صورت مردي در برابر صف مسلمانان در آيد و آنها به وي نظر كنند و گويند: «معبودي جز خداي بردبار و كريم نيست، همانا اين مردي از مسلمانان است كه به سيما و صفت، او را بشناسيم جز اين‌كه او درباره قرآن كوشاتر از ما بوده و از اين رو درخشندگي و زيبايي و روشني بيشتري به او داده شده كه به ما داده نشده و سپس از آنها بگذرد تا در صف شهيدان قرار بگيرد، شهداء به او نظر كنند و گويند: معبودي جز خداي پروردگار مهربان نيست، اين مرد از شهيدان است كه ما او را به سيما و صفت شناسيم، جز اين‌كه او از شهيدان در درياست و از اينجا به او زيبايي و برتري داده‌اند و به ما نداده‌اند، فرمود: بگذرد تا به صورت شهيدي در برابر صف شهيدان دريا برسد، پس آنان به او نگاه كنند و شگفت آنها بسيار گردد و گويند: اين از شهيدان در درياست كه ما او را به علامت و صفت بشناسيم جز اين‌كه آن جزيره كه اين مرد در آن شهيد شده هولناك‌تر از جزيره‌اي است كه ما در آن گرفتار شديم.
روي اين جهت است كه به او درخشندگي و زيبايي و روشني بيشتري از ما داده‌اند، پس از آنان بگذرد تا به صف پيامبران و مرسلين برسد، در صورت يك پيامبر مرسل، پس پيامبران به او نگاه كنند و تعجبشان بيشتر گردد.
و گويند: براستي اين پيامبر مرسلي است كه ما او را به نشاني و وصفش مي‌شناسم جز اين‌كه به او برتري بسياري داده شده است. پس همگي پيامبران گرد آيند و خدمت رسول خدا آيند و از او پرسند و گويند: اي محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ اين كيست؟!
فرمايد: آيا او را نمي‌شناسيد؟ گويند: ما او را نشناسيم، او از آنهايي است كه خدا بر او خشم نكرده است.
پس رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي‌فرمايد: «اين حجت خدا بر مردم است. پس سلام كند و بگذرد تا به صف فرشتگان برسد به صورت فرشته‌اي، پس فرشتگان به او نظر كنند و سخت در شگفت روند و چون برتري او را ببينند بر آنها گران آيد و گويند: پروردگار ما، اين بنده‌اي از فرشتگان است كه او را به نشاني و وصفش بشناسيم جز اين‌كه او از نظر مقام و مرتبه نزديك‌ترين فرشتگان است نزد خداي ـ عزّوجل ـ و از اين نظر نور و جمالي دارد كه ما نداريم.
پس بگذرد تا به درگاه ربّ ـ تبارك و تعالي ـ رسد و پاي عرش به سجده افتد، خداي او را ندا كند: اي حجت من در زمين و اي سخن راست و گويايم! سر بردار و بخواه تا به تو داده شود و شفاعت كن، تا شفاعتت پذيرفته شود، پس سر بردارد و خداي به او فرمايد: بندگان مرا چگونه ديدي؟
عرض كند: بار پروردگارا، برخي از ايشان مرا نگهداري كردند و محفوظ داشتند و چيزي از مرا ضايع نكردند و برخي از ايشان مرا ضايع كردند و حق مرا سبك شمردند و مرا تكذيب كردند، با اين‌كه من حجت تو بر تمامي بندگانت بودم.
پس خداي ـ تبارك و تعالي ـ فرمايد: به عزت و جلال خودم و مكانت والايم سوگند! امروز بهترين ثواب را به تو بدهم و دردناك‌ترين كيفر را به خاطر تو بدهم. قرآن به صورت مردي رنگ پريده و متغير كه اهل محشر او را ببينند درآمده و به مردي از شيعيان كه او را مي‌شناخته مي‌گويد: اي بنده خدا من تو را مي‌شناسم پس بدان منم كه تو را به شب بيداري كشيدم و در زندگيت تو را به تعب مي‌افكندم، درباره من ناهنجار شنيدي و رانده در گفتار شدي، آگاه باش كه همانا هر تاجري سود خود را دريافت كند و من امروز پشتيبان و پشت سر تو هستم و گويد: پروردگارا بنده توست و تو به او داناتري كه رنجش درباره من بود و مواظب بر من، به خاطر من با دشمنانم دشمني مي‌كرد و دوستي و خشمش درباره من بود.
پس خداي ـ عزّوجلّ ـ فرمايد: بنده‌ام را وارد بهشتم كنيد و از جامه‌هاي بهشتي به او بپوشانيد و تاج بر سرش نهيد و چون
با او چنين كنند او را به قرآن نشان دهند و گويند: آيا به آن چه درباره دوستت رفتار شده خشنود شدي؟ گويد: بارپروردگارا! من اينان را كم شمرم، خير را درباره‌اشاره افزون كن!
خداوند فرمايد: به عزت و جلال و ارتفاع مقامم سوگند امروز به او و هر كه در پايه اوست پنج چيز دهم. آگاه باش! كه ايشان جواناني باشند كه پير نشوند، تندرستاني باشند كه بيمار نگردند و توانگراني باشند كه ندار نشوند و خرسنداني باشند كه غمگين نشوند و زنده‌هايي باشند كه نمي‌ميرند.»[1]
امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: «همانا اين قرآن كتابي است كه در آن جايگاه نور هدايت و چراغ‌هاي شب تار است. پس شخص تيزبين بايد كه در آن دقت كند و براي پرتوش نظر خويش را بگشايد، زيرا كه انديشيدن زندگاني دل بينا است، چنانچه آن‌كه جوياي روشني است در تاريكي‌ها به سبب نور راه پيمايد.»[2]
رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: قرآن راهنماي گمراهي است و بينائي از هر كوري است و سبب گذشت از لغزش‌هاست و روشني در هر تاريكي و در پيشامدها پرتويي است و نگاهدارانده از هر هلاكتي است و (ره) جويي در هر گمراهي و بيان كننده هر فتنه و اشتباهي است و انساني را از دنيا به آخرت رساند و در آن است كمال دين شما، و هيچ كس از قرآن روي‌گردان نشود جز به سوي دوزخ.»[3]
حضرت علي بن الحسین ـ عليه السّلام ـ در فضل قرآن چنين مي‌فرمايد: «اگر همه مردم كه مابين مشرق و مغرب هستند بميرند، من از تنهايي هراس نكنم، پس از آن‌كه قرآن با من باشد.» و آن حضرت شيوه‌اش اين بود كه هرگاه «مالك يوم الدين» را مي‌خواند، آن قدر آن را تكرار مي‌كرد كه نزديك بود بميرد.[4]
امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرموده‌اند: «رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرموده است: همانا اهل قرآن در بلندترين درجات آدميان است به جز پيامبران و مرسلين، پس حقوق اهل قرآن را اندك و كم مشماريد، زيرا براي ايشان از طرف خداي عزيز و جبار، مقام بلندي است.»[5]
امام صادق ـ عليه السّلام ـ در مورد فضيلت قاري قرآن مي‌فرمايد: «هر كه در حال جواني قرآن بخواند و با ايمان باشد، قرآن با گوشت و خونش مي‌آميزد و خداي ـ عزّوجلّ ـ او را با فرشتگان پيغام برنده و نيك رفتارش رفيق كند و قرآن براي او در روز قيامت پرده و مانعي از آتش باشد و گويد: بار پروردگارا هر كارگري به مزد كار خويشتن رسيده جز كارگر من، پس گرامي‌ترين عطاياي خود را به او برسان. فرمود: پس خداي عزيز و جبار دو جامه از جامه‌هاي بهشتي به او بپوشاند و بر سرش تاج كرامت نهاده شود، پس به قرآن گرفته شود: آيا ما تو را درباره اين شخص خشنود كرديم؟ قرآن گويد: بار پروردگارا من برتر از اين درباره او ميل داشتم. پس نامه امان از دوزخ را به دست راستش دهند و فرمان جاويدان ماندن در بهشت را در دست چپش گذارند و وارد بهشت شود، پس به او گفته شود: بخوان قرآن را و يك درجه بالا برو، پس به قرآن گويند: آيا خشنود شدي؟ گويد: آري. حضرت فرمود: هر كس قرآن بسيار بخواند و با اين‌كه حفظ آن بر او دشوار است آن را به ذهن خويش بسپارد، خداي ـ عزّوجلّ ـ دوبار پاداش آن را به او بدهد.»[6]
ابان بن تغلب از امام صادق ـ عليه السّلام ـ روايت مي‌كند كه فرمود: «مردم روايات چهار گونه هستند، من عرض كردم: فدايت شوم آنها كيانند؟ فرمود: يكي مردي كه ايمان دارد ولي قرآن به او داده نشده و ديگر مردي كه قرآن را دارد ولي ايمان ندارد، سوم مردي كه هم قرآن را به او داده‌اند و هم ايمان را و چهارم مردي كه نه قرآن را داراست و نه ايمان را. عرض كردم: قربانت گردم، براي من حال اينها را بيان و شرح فرماييد، فرمود: اما آنكه ايمان دارد ولي قرآن بدو داده نشده چون ميوه است كه مزه‌اش شيرين است ولي بو ندارد و اما آن كس كه قرآن را داراست ولي ايمان ندارد چون برگ درخت مو است كه بويش خوش است ولي مزه تلخ دارد و اما آن كس كه هم قرآن را داراست و هم ايمان دارد چون ترنج است كه هم خوشبو است و هم خوش مزه ولي آن كس كه نه قرآن به او داده شده و نه ايمان، مانند هندوانه ابوجهل است كه بو ندارد و مزه‌اش نيز تلخ است.»[7]
حضرت امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: حاملين قرآن، نمايندگان و سرپرستان اهل بهشتند و مجتهدان جلوداران اهل بهشتند و پيامبران آقايان اهل بهشتند.»[8]
يعقوب احمر گويد: «به حضرت صادق ـ عليه السّلام ـ عرض كردم: فدايت شوم، من قرآن را خواندم ولي از ذهنم رفته است. دعا كنيد خداوند آن را به من بياموزد. گويد: آن حضرت از اين مطلب كه من خدمتش گفتم ناراحت شد و فرمود: خداوند آن را به تو و ما همگي ياد دهد. گويد: ما نزديك ده نفر بوديم ـ پس فرمود: سوره‌اي كه مردي مي‌خواند با اوست تا گاهي كه آن را واگذارد، پس روز قيامت در زيباترين صورت نزدش آيد و بر او سلام كند.
آن مرد گويد: تو كيستي؟ گويد: من فلان سوره‌ام و اگر تو به من متصل بودي و نگاهم داشته بودي تو را در اين درجه فرود مي‌آوردم، پس بر شما باد به ملازمت قرآن، پس فرمود: برخي از مردم هستند كه قرآن مي‌خوانند تا گفته شود فلان كس قاري قرآن است و برخي براي آوازه‌خواني آن را ياد مي‌گيرند كه بگويند: فلاني خوش صدا است و برخي قرآن مي‌خوانند براي سودجويي و به دست آوردن دنيا و چيزي در آنها نيست و برخي هستند كه قرآن مي‌خوانند تا از آن در نمازشان و در شب و روزشان منتفع شوند.»[9]
پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ در فضيلت قرائت قرآن در منزل فرموده‌اند: خانه‌هاي خود را به تلاوت قرآن روشن كنيد و آنها را گورستان نكنيد. چنانچه يهود و نصاري كردند، در كليساها و عبادتگاه‌هاي خود نماز كنند، ولي خانه‌هاي خويش را معطل گذارند زيرا كه هر گاه در خانه تلاوت قرآن بسيار شد، خير و بركتش زياد شود و اهل آن به وسعت رسند و آن خانه براي اهل آسمان درخشندگي دارد چنانچه ستارگان آسمان براي اهل زمين مي‌درخشند.»[10]
امام صادق ـ عليه السّلام ـ نيز فرمودند: «خانه‌اي كه در آن شخص مسلماني قرآن مي‌خواند، اهل آسمان آن خانه را بنگرند چنانچه اهل دنيا ستاره درخشان را در آسمان بنگرند.» نيز فرموده‌اند:
حضرت علي ـ عليه السّلام ـ فرمود: خانه‌اي كه در آن قرآن خوانده شود و ذكر خداي ـ عزّوجلّ ـ در آن بشود، بركتش بسيار شود و فرشتگان در آن بيايند و شياطين از آن دور شوند و براي اهل آسمان مي‌درخشند چنانچه ستارگان براي اهل زمين مي‌درخشند و خانه‌اي كه در آن قرآن خوانده نشود، و ذكر خداي ـ عزّوجلّ ـ در آن نشود، بركتش كم شود و فرشتگان از آن دور شوند و شياطين در آن حاضر گردند.»[11]
امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «هر كه قرآن را از روي آن بخواند از ديدگان خود بهره‌مند شود و سبب سبك شدن عذاب پدر و مادرش گردد اگر چه آنها كافر باشند. هر آينه من خوش دارم در خانه قرآني باشد كه خداي ـ عزّوجلّ ـ به آن سبب شيطان‌ها را از آن خانه دور كند. سه چيز است كه به درگاه خداي ـ عزّوجلّ ـ شكايت كند، مسجد ويراني كه اهلش در آن نماز نخوانند و دانشمند و عالمي كه ميان نادان‌ها و جاهلان باشد و قرآني كه گرد به آن نشسته و كسي آن را نخواند.»[12]
از رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ منقول است كه: «به امت من كمتر از سه چيز داده نشده: زيبايي، آواز خوش و حافظه. از جمله زيباترين زيبايي‌ها موي زيبا و نغمه آواز خوش است. هر چيزي زينتي دارد و زينت قرآن آواز خوش است.»[13]
از امام صادق ـ عليه السّلام ـ نقل شده است كه: «رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: مرد عجمي (غير عرب) از امت من قرآن را عجمي مي‌خواند (يعني مراعات تجويد و محسنات قرائت را نمي‌كند يا اعراب آن را غلط مي‌خواند) و فرشتگان آن را به عربي صحيح بالا مي‌برند.»[14]
پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: «اگر مي‌خواهيد با خدا سخن بگوييد پس قرآن بخوانيد.»[15]
همچنين آن بزرگوار فرموده‌اند: «قلب‌ها نيز مانند آهن زنگار مي‌گيرد. سؤال شد با چه چيزي زنگار را بايد زدود؟ فرمود: خواندن قرآن.»[16]
حضرت علي ـ عليه السّلام ـ فرمود: «ظاهر قرآن دلنواز و مسرت‌خيز و باطنش عميق است.»[17]
و رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ در فضيلت قرائت قرآن چنين فرموده است: «قرآن بخوانيد، زيرا خواندن آن گناهان را مي‌شويد و سدي در برابر آتش مي‌گردد و مانع عذاب مي‌شود. از خواندن قرآن غفلت نكن، زيرا لب را زنده مي‌كند و از گناه، تو را باز مي‌دارد. كسي كه قرآن مي‌خواند در درجات نبوت قرار گرفته غير از آن‌كه، به او وحي نمي‌شود.»[18]
رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ در پاداش خواندن قرآن مجيد، مطالب زير را مطرح نموده‌اند: «بهترين شما آن كسي است كه قرآن را فراگيرد و به ديگران هم بياموزد. بهترين عبادات، خواندن قرآن است. و شريف‌ترين كسان از امت من كسي است كه حامل قرآن باشد و اصحاب شب بيداري و قرائت قرآن در نیمه دوم شب. هيچ پدري نيست كه فرزند خود را قرآن بياموزد مگر اين‌كه خداي بزرگ روز قيامت، تاج كرامت بر سر پدر و مادر او گذارد و لباس بر آنان بپوشاند. لباسي كه در دنيا، مردم مثلش را نديده باشند. هر كس به قرآن خواندن مشغول و به ياد من باشد، هر چه سؤال كند، بهترين آن چه به سائلين اعطاء مي‌شود به او عطا خواهد شد. براي شيطان هيچ چيز شديدتر از قرائت قرآن نيست كه قاري قرآن و ناظر به كلام خدا كه از روي قرآن قرائت نمايد، شيطان از او فرار مي‌نمايد.»[19]
رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ به سلمان سفارشي نمود: «سلمان به خواندن هر آيه از قرآن، خداوند ثواب صد شهيد عنایت مي فرماید و به خواندن هر سوره ثواب پيغمر مرسلي كه تبليغ رسالت كرده باشد و به قاريان قرآن، رحمت خود را نازل و متوجه مي‌سازد. فرشتگان ملاء اعلا براي خوانندگان قرآن طلب آمرزش مي‌كنند و بهشت، مشتاق لقاي آنان است و خداي عالم كه قرآن كلام و سخن اوست از قاريان كتاب راضي و خشنود مي‌گردد مؤمن وقتي قرآن بخواند، خداوند به او نظر محبت و مودّت مي‌فرمايد و به تعداد هر آيه كه بخواند هزار حوريه براي او مي‌آفريند و به شماره حروف قرآن، نوري خلق مي‌كند كه در صراط او را راهنمايي نمايد و چون مؤمن قرآن را ختم كند، خداوند ثواب سيصد و سيزده پيغمبر به او عنايت مي فرمايد كه هر پيغمبر، احكام الهي را به مردم عصر خود رسانده باشند و اين همان محتواي قرآن است. خواننده قرآن مانند كسي است كه همه كتب و صحايف الهي را كه بر انبياء نازل شده است خوانده باشد. بهترين اعمال، خواندن قرآن كريم است.
خداوند به پاداش هر سوره كه قرائت كند يك شهر در بهشت فردوس به او عنايت فرمايد و هر شهري از درّ خضراء سبز رنگ است و در هر مدينه هزار خانه است و در هر خانه هزار حجره است و در هر حجره هزار خانه از نور بنا شده و در هر بيتي صد هزار در ورودي دارد و در هر بابي هزار در رحمت است و بر هر بابي صدهزار دربان است كه به دست درباني هديه‌اي رنگارنگ است و بر سر هر يك از آنان عمامه‌اي از استبرق است كه بهتر از دنيا و آنچه در آن است؛ مي‌باشد و در هر خانه صدهزار دكان است و هر دكان از عنبر ساخته شده و فاصله هر دكاني به فاصله شرق تا غرب عالم دنياست و بالاي هر دكاني صدهزار سرير نصب شده و در هر سريري صدهزار فراش است و فاصله هر فراشي تا فراش ديگر صدهزار زراع است و بالاي هر فراشي حلقه‌هاي حورالعين صف دايره‌اي بسته‌اند و به دست هر فرشته و حورالعين هديه‌اي است و لباس آنان حُلّه‌اي است كه ساقهاي آنان از آن نمايان است و بر سر آنان تاجي از عنبر مكلل به در و ياقوت است و بر هر تاجي شصت هزار رشته از مشك و غاليه در آن تعبيه شده و در گوش هر يك از آنان، گوشواره‌ها و گردن بندهاست كه هزار رشته دارد از طلا و جواهر و در سر هر يك از آنان هزار رنگ جواهر است كه هيچ يك شبيه به ديگري نيست و بين هر يك حوريه و بين هر حوريه هزار خادم است كه به دست هر خادمي هزار كاسه طلايي از شراب بهشتي و هزار مائده، در هر مائده هزار كاسه غذاي ملوّن و مكيّف و هزار ظرف شراب كه هيچ يك به ديگري شبيه نيست و هر يك از مواد غذايي و شرابي، لذتي دارد كه در هيچ يك ديگر چنان لذّتي نيست و در هر يك لقمه و شرعه صد هزار لذت است كه وليّ خدا در مي‌يابد و اين همه مخصوص صاحبان و قاريان قرآن است.»[20]

پي نوشت ها:
[1] . اصول كافي، ج : 2 ص : 596.
[2] . همان، ص : 600.
[3] . همان.
[4] . همان،ص : 602.
[5] . همان. ص : 603.
[6] . همان.
[7] . همان. ص : 604.
[8] . همان. ص : 606.
[9] . همان، ص : 607.
[10] . همان. ص : 610.
[11] . همان.
[12] . همان. ص : 613.
[13] . همان. ص : 615.
[14] . همان. ص : 619.
[15] . كنزالعرفان، حديث 2258.
[16] . كنزالعرفان، حديثهاي 2241، 32، 40، 2441، 2347.
[17] . غررالحكم، ص 240، فصل نهم.
[18] . كنزالعرفان، حديثهاي 2241، 32، 40، 2441، 2347.
[19] . وسائل‌الشيعه، ج 4، ص 835 ـ 825.
[20] . جامع الاخبار، ص 39.