وَ قَالَ عَلَيهِ السِّلَامُ
ألْمَرْأَةُ عَقْرَبٌ حُلْوَةُ آللَّبْسَةِ.
امام (عليه السلام) مى فرمايد:
زن عقربى است که نيش او شيرين است.
امام (عليه السلام) در اين سخن حکيمانه به يکى از ويژگى هاى متضاد زنان اشاره کرده مى فرمايد: «زن عقربى است که نيش زدن اوشيرين است»؛(ألْمَرْأَةُ عَقْرَبٌ حُلْوَةُ آللَّبْسَةِ).
شارحان نهج البلاغه، هم در تفسير اين جمله اختلاف فراوان دارند و هم در اين که آيا نسخه اصلى «لَسبه» است يا «لِبسه».
در نسخه محمد عبده «لِبسه» آمده که به معناى معاشرت و ملابست است، بنابر اين نسخه، تفسير جمله بالا چنين است: زن گر چه همچون عقرب گزنده است؛ اما معاشرت با او داراى فوايد و برکات و آثار مثبتى است که آن را جبران مى کند و به دليل اين آثار معاشرت با او مطلوب است. همان گونه که قرآن مجيد هم به آن اشاره کرده، مى فرمايد: (وَ مِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجآ لِّتَسْکُنُوا إِلَيْهَا)؛ «از آيات خدا اين است که براى شما همسرانى از جنس شما آفريد تا در کنار آن ها آرامش پيدا کنيد» و در جايى ديگر مى فرمايد: (هُنَّ لِبَاسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ)؛ «زنان براى شما همچون لباس هستند و شما براى آن ها همانند لباس (هر دو زينت هم هستيد و هر دو سبب حفظ يکديگر)».
ولى در غالب نسخه هاى ديگر مانند نسخه مورد بحث ما «لَبسه» آمده است که به معنى نيش زدن است.
اين که اگر زن همچون عقرب باشد چگونه نيش زدن او شيرين است؟ شايد از آن روست که در کنار نيش هاى او نوش هاى فراوانى نيز وجود دارد که نيش هاى او را قابل تحمل بلکه شيرين مى کند.
با توجه به اين که آنچه در مورد عقرب مناسب به نظر مى رسد نيش است نه معاشرت کردن، اين تفسير از تفسير عبده مناسب تر است.
در اين جا تفسير سومى است که مرحوم کمره اى آن را در شرح نهج البلاغه خود آورده است، مى گويد: منظور از اين کلام حکمت آميز اين است که به همه مردان و به خصوص جوانان هشدار داده شود که از زنان آلوده بپرهيزند، زيرا آن ها همچون عقرب اند، هر چند ظاهراً نيش شيرينى دارند؛ ولى هرگز نبايد فريب ظاهر زيباى آن ها را خورد و در دام سم کشنده آن ها افتاد.
اين تفسير نيز مناسب به نظر نمى رسد، زيرا لحن جمله حکمت آميز امام (عليه السلام) برحذر داشتن نيست، بلکه تحمل و مداراکردن است که با همسران مشروع سازگار است.
بنابراين همان تفسير دوم بهترين تفسير براى اين جمله حکيمانه است.
در اين جا اين سوال پيش مى آيد که اين تعبير درباره همه زنان صادق است يا درباره گروهى از آن ها؟ به يقين منظور همه زنان نيستند، زيرا بسيارى از آنان داراى چنان ايمان و تربيت و اخلاقى هستند که هرگز همسرانشان از آن ها نيشى احساس نمى کنند، بنابراين منظور اين است که زن اگر تربيت کافى نداشته باشد و از ايمان و معرفت، روح او سيراب نشود حالت گزندگى به خود مى گيرد و اين سخن حکيمانه براى همسران اين گونه زنان اين پيام را دارد که به دليل فوايد وجودى آنان نيش هاى آن ها را تحمل کنند.
در حديثى از امام صادق (عليه السلام) مى خوانيم که فرمود: «يکى از حقوق زن بر مرد اين است که اگر کار جاهلانه اى انجام داد او را ببخشد و از او درگذرد»؛ (وَ اِنْ جَهِلَت غَفَرَ لَها). .
پاورقی ها
در کتاب مصادر نهج البلاغه سند خاصى غير از نهج البلاغه براى اين کلام حکمت آميز نقل نشده و در کتاب تمام نهج البلاغه آن را جزء خطبة الوسيله شمرده است؛ ولى با مراجعه به تحف العقول و کافى که خطبه وسيله را نقل کرده اند اين جمله پيدا نشد.