شرح آیه 127 سوره مبارکه بقره

127- وَإِذْ يَرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَإِسْمَاعِيلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا ۖ إِنَّكَ أَنتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ

127- (و نیز به یاد آورید) هنگامى را که ابراهیم و اسماعیل، پایه;هاى خانه (کعبه) را بالا مى;بردند; (و مى;گفتند:) ;پروردگارا! از ما بپذیر، که تو شنوا و دانائى

از آیات مختلف قرآن، احادیث و تواریخ اسلامى به خوبى استفاده مى شود که خانه کعبه پیش از ابراهیم(علیه السلام)، حتى از زمان آدم بر پا شده بود، در آیه 37 سوره «ابراهیم» از قول این پیامبر بزرگ مى خوانیم: رَبَّنا إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتی بِواد غَیْرِ ذی زَرْع عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّم: «پروردگارا! بعضى از فرزندانم را در این سرزمین خشک و سوزان در کنار خانه اى که حرم تو است سکونت دادم».
این آیه گواهى مى دهد موقعى که ابراهیم(علیه السلام) با فرزند شیرخوارش اسماعیل(علیه السلام) و همسرش به سرزمین «مکّه» آمدند اثرى از خانه کعبه وجود داشته است.
در آیه 96 سوره «آل عمران» نیز مى خوانیم: إِنَّ أَوَّلَ بَیْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذی بِبَکَّةَ مُبارَکاً: «نخستین خانه اى که به منظور پرستش خداوند براى مردم ساخته شد، در سرزمین مکّه بود».
مسلّم است پرستش خداوند و ساختن مرکز عبادت از زمان ابراهیم(علیه السلام) آغاز نگردیده بلکه قبلاً و حتى از زمان آدم(علیه السلام) بوده است.
اتفاقاً تعبیرى که در نخستین آیه مورد بحث، به چشم مى خورد نیز، همین معنى را مى رساند آنجا که مى گوید: «به یاد آورید هنگامى که ابراهیم و اسماعیل پایه هاى خانه (کعبه) را بالا مى بردند، و مى گفتند: پروردگارا! از ما بپذیر تو شنوا و دانائى» (وَ إِذْ یَرْفَعُ إِبْراهیمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَ إِسْماعیلُ رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمیعُ الْعَلیمُ).
این تعبیر، مى رساند شالوده هاى خانه کعبه وجود داشته و ابراهیم و اسماعیل(علیهما السلام) پایه ها را بالا بردند.
در خطبه معروف «قاصعه» از «نهج البلاغه» نیز مى خوانیم: أَ لا تَرَوْنَ أَنَّ اللّهَ سُبْحانَهُ إِخْتَبَرَ الْأَوَّلِینَ مِنْ لَدُنْ آدَمَ(علیه السلام) إِلَى الْآْخِرِینَ مِنْ هذَا الْعالَمِ بِأَحْجَار... فَجَعَلَها بَیْتَهُ الْحَرام... ثُمَّ أَمَرَ آدَمَ(علیه السلام) وَ وَلَدَهُ أَنْ یَثْنُوا أَعْطافَهُم نَحْوَه...:
«آیا نمى بینید خداوند مردم جهان را از زمان آدم تا به امروز، به وسیله قطعات سنگى امتحان کرده است...، و آن را خانه محترم خود قرار داده...، سپس به آدم و فرزندانش دستور داد که به گرد آن طواف کنند».(1)
کوتاه سخن این که: آیات قرآن و روایات، این تاریخچه معروف را تأئید مى کند که خانه کعبه نخست به دست آدم(علیه السلام) ساخته شد،(2) سپس در طوفان نوح(علیه السلام) فرو ریخت،(3) و بعد به دست ابراهیم(علیه السلام) و فرزندش اسماعیل(علیه السلام) تجدید بنا گردید.(4)-(5)

1 ـ «نهج البلاغه»، خطبه 192 (خطبه قاصعه) ـ «کافى»، جلد 4، صفحه 199 (دار الکتب الاسلامیة) ـ «وسائل الشیعه»، جلد 11، صفحه 11، حدیث 14117 ـ «بحار الانوار»، جلد 6، صفحه 114، حدیث 11، و جلد 14، صفحه 469.
2 ـ «مستدرک»، جلد 9، صفحه 374، حدیث 11109 ـ 1، و جلد 10، صفحه 147، حدیث 11722 ـ 1 ـ «بحار الانوار»، جلد 11، صفحه 179، و جلد 96، صفحه 203.
3 ـ «بحار الانوار»، جلد 10، صفحه 79، و جلد 54، صفحه 64 ـ «شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید»، جلد 13، صفحه 162 (کتابخانه آیة اللّه مرعشى نجفى) ـ «عیون اخبار الرضا(علیه السلام)»، جلد 1، صفحه 244 (انتشارات جهان).
4 ـ «شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید»، جلد 13، صفحه 162 (کتابخانه آیة اللّه مرعشى نجفى) ـ «کافى»، جلد 4، صفحات 202، 203 و 205 (دار الکتب الاسلامیة) ـ «من لایحضره الفقیه»، جلد 2، صفحه 232 (انتشارات جامعه مدرسین) ـ «بحار الانوار»، جلد 12، صفحات 93، 94 و 96.
5 ـ نویسنده تفسیر «المنار» این موضوع را به کلى انکار کرده و نخستین بنیانگذار خانه کعبه را ابراهیم و اسماعیل مى داند، در حالى که این سخن نه تنها با روایات و تاریخ سازگار نیست، که با خود آیات قرآن نیز نمى سازد.

...........................

تفسیر نمونه