شرح آیه 28 سوره مبارکه آل عمران
28- لَّا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ ۖ وَمَن يَفْعَلْ ذَٰلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللَّهِ فِي شَيْءٍ إِلَّا أَن تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقَاةً ۗ وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ ۗ وَإِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ
28- افراد با ایمان نباید به جاى مؤمنان، کافران را دوست و سرپرست خود انتخاب کنند; وهر کس چنین کند، هیچ رابطه اى با خدا ندارد (و پیوند او به کلّى از خدا گسسته مى شود); مگر این که از آنها تقیه کنید (و بخاطر هدفهاى مهمترى کتمان نمایید). خداوند شما را از (نافرمانى) خود، برحذر مى دارد;و بازگشت (شما) به سوى خداست.
با دشمنان طرح دوستى نریزید
در آیات گذشته سخن از این بود که عزت و ذلت و تمام خیرات به دست خدا است، و در این آیه به همین مناسبت مؤمنان را از دوستى با کافران شدیداً نهى مى کند; زیرا اگر این دوستى ها به خاطر کسب قدرت و ثروت و عزت است، همه اینها به دست خدا است.
مى فرماید: «افراد با ایمان نباید غیر از مؤمنان (یعنى) کافران را دوست، ولىّ و حامى خود انتخاب کنند» (لایَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکافِرینَ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنینَ).(1)
«و هر کس چنین کند، هیچ رابطه اى با خدا ندارد» و پیوند خود را به کلى از پروردگارش گسسته است (وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَلَیْسَ مِنَ اللّهِ فی شَیْء).
این آیه، در زمانى نازل شد که روابطى در میان مسلمانان و مشرکان با یهود و نصارى وجود داشت، و چون ادامه این ارتباط، براى مسلمین زیانبار بود، مسلمانان از این کار نهى شدند.
این آیه در واقع یک درس مهم سیاسى، اجتماعى به مسلمانان مى دهد که بیگانگان را هرگز به عنوان دوست و حامى و یار و یاور نپذیرند، و فریب سخنان جذاب و اظهار محبت هاى به ظاهر صمیمانه آنها را نخورند; زیرا ضربه هاى سنگینى که در طول تاریخ بر افراد با ایمان و با هدف واقع شده، در بسیارى از موارد از این رهگذر بوده است.
تاریخچه استعمار مى گوید: همیشه ظالمانِ استثمارگر در لباس دوستى و دلسوزى و عمران و آبادى ظاهر شده اند.
فراموش نباید کرد (واژه استعمار که به معنى اقدام به عمران و آبادى است نیز از همین جا گرفته شده) آنها به نام عمران و آبادى وارد مى شدند و هنگامى که جاى پاى خود را محکم مى کردند، بى رحمانه بر آن جامعه مى تاختند و همه چیز آنها را به یغما مى بردند.
جمله «مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِیْنَ» اشاره به این است که: در زندگى اجتماعى، هر کس نیاز به دوستان و یاورانى دارد، ولى افراد با ایمان، باید اولیاى خود را از میان افراد با ایمان انتخاب کنند، و با وجود آنان چه نیازى به کفار بى رحم و ستمگر است، و تکیه بر وصف ایمان و کفر، اشاره به این است که: این دو از یکدیگر بیگانه و آشتى ناپذیرند.
جمله «فَلَیْسَ مِنَ اللّهِ فِى شَىْء» اشاره به این است: افرادى که با دشمنان خدا پیوند دوستى و همکارى برقرار سازند، ارتباطشان با خداوند و خدا پرستان گسسته مى شود.
سپس به عنوان یک استثناء از این قانون کلى مى فرماید: «مگر این که از آنها بپرهیزید و تقیه کنید» (إِلاّ أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقاةً).
همان تقیه اى که براى حفظ نیروها و جلوگیرى از هدر رفتن قوا و امکانات و سرانجام پیروزى بر دشمن است.
در چنین موردى، جایز است مسلمانان با افراد بى ایمان، به خاطر حفظ جان خود و مانند آن ابراز دوستى کنند.
و در پایان آیه، هشدارى به همه مسلمانان داده، مى فرماید: «خداوند شما را از (نافرمانى) خود بر حذر مى دارد، و بازگشت (همه شما) به سوى خداست» (وَ یُحَذِّرُکُمُ اللّهُ نَفْسَهُ وَ إِلَى اللّهِ الْمَصیرُ).
این دو جمله، بر مسأله تحریم دوستى با دشمنان خدا تأکید مى کند، از یک سو مى گوید: از مجازات و خشم و غضب خداوند بپرهیزید، و از سوى دیگر مى فرماید: «اگر مخالفت کنید بازگشت همه شما به سوى او است و نتیجه اعمال خود را خواهید گرفت».
1 ـ «أَوْلِیاء» جمع «ولىّ» و در اینجا به معنى دوست، حامى، هم پیمان و یار و یاور است.
...........................
تفسیر نمونه
