شرح آیات 106 و 107 سوره مبارکه آل عمران
106- يَوْمَ تَبْيَضُّ وُجُوهٌ وَتَسْوَدُّ وُجُوهٌ ۚ فَأَمَّا الَّذِينَ اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ أَكَفَرْتُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنتُمْ تَكْفُرُونَ
107- وَأَمَّا الَّذِينَ ابْيَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِي رَحْمَةِ اللَّهِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
106- (آن عذاب عظیم) روزى خواهد بود که چهره هایى سفید، و چهره هایى سیاه مى گردد;امّا آنها که صورتهایشان سیاه است، (به آنها گفته مى شود:) آیا بعد از ایمان، (و برادرى در سایه آن،) کافر شدید؟! پس بچشید عذاب را، بسبب آنچه انکار مى کردید!
107- و امّا آنها که چهره هایشان سفید است، در رحمتِ خداوند، جاودانه خواهند بود.
چهره هاى نورانى و تاریک
به دنبال هشدارى که در آیات سابق درباره تفرقه، نفاق و بازگشت به آثار دوران کفر و جاهلیت داده شد، در این دو آیه به نتایج آنها اشاره مى شود که چگونه کفر و تفرقه و نفاق و بازگشت به جاهلیت، موجب روسیاهى است؟ و چگونه اسلام و ایمان و اتحاد و صمیمیت موجب رو سفیدى است؟
نخست مى فرماید: «در روز رستاخیز چهره هائى نورانى و چهره هائى تاریک و سیاه خواهد بود» (یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ).
آن گاه مى افزاید: به آنها که چهره هائى سیاه و تاریک دارند گفته مى شود:
«چرا بعد از ایمان، راه کفر را پیمودید (؟) و چرا بعد از اتحاد در پرتو اسلام، راه نفاق و جاهلیت را پیش گرفتید؟ پس اکنون بچشید عذاب را در برابر آنچه کفر ورزیدید» (فَأَمَّا الَّذینَ اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ أَ کَفَرْتُمْ بَعْدَ إیمانِکُمْ فَذُوقُوا الْعَذابَ بِما کُنْتُمْ تَکْفُرُونَ).
ولى در مقابل آنها مؤمنان متحد، غرق در دریاى رحمت الهى خواهند بود و جاودانه در آن زندگى آرام بخش به سر مى برند.
بارها یادآور شده ایم که حالت و کیفیات زندگى انسان و پاداش و کیفرهاى او در جهان دیگر، تجسمى از اعمال و روحیات و افکار او در این جهان است، و به تعبیر دیگر:
هر کارى که از انسان در این جهان سر مى زند آثار وسیع و گسترده اى در روح انسان باقى مى گذارد که در این دنیا ممکن است به آسانى درک نشود، ولى در رستاخیز، پس از دگرگونى ها و تکامل هائى که در آن رخ مى دهد با واقعیت حقیقى خود جلوه مى کند و چون در آنجا حاکمیت و تجلى روح بیشتر است آثار آن حتى در جسم منعکس خواهد شد.
همان طور که ایمان و اتحاد در این جهان مایه رو سفیدى است، و به عکس، ملت پراکنده و بى ایمان، مردمى رو سیاهند، در جهان دیگر این رو سیاهى و رو سفیدى «مجازى» دنیا شکل «حقیقى» به خود مى گیرد، و صاحبان آنها با چهره هاى سفید و درخشان، و یا سیاه و تاریک محشور مى گردند.
در آیات دیگر قرآن نیز به این حقیقت اشاره شده از جمله درباره کسانى که پشت سر هم مرتکب گناه مى شوند مى خوانیم: کَأَنَّما أُغْشِیَتْ وُجُوهُهُمْ قِطَعاً مِنَ اللَّیْلِ مُظْلِماً: «گوئى صورت آنها را پاره هاى تاریک شب پوشانیده است»(1).
و درباره آنهائى که بر خدا دروغ مى بندند مى فرماید: وَ یَوْمَ الْقِیامَةِ تَرَى الَّذینَ کَذَبُوا عَلَى اللّهِ وُجُوهُهُمْ مُسْوَدَّةٌ: «در روز رستاخیز کسانى را که بر خدا دروغ بستند مى بینى که چهره هایشان سیاه است»!(2)
و همه اینها باز تابى است از اعمال آنها در دنیا.
* * *
سپس به نقطه مقابل این گروه در آیه بعد اشاره کرده، مى فرماید: «اما آنها که چهره هایشان سفید و نورانى است در رحمت خداوند جاودانه مى مانند» (وَ أَمَّا الَّذینَ ابْیَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفی رَحْمَتِ اللّهِ هُمْ فیها خالِدُونَ).
آرى، ایمان مایه رو سفیدى در دنیا و آخرت و سبب آرمیدن در رحمت الهى در هر دو جهان است.
* * *
1 ـ یونس، آیه 27.
2 ـ زمر، آیه 60.
.................................
تفسیر نمونه
