شرح آیه 40 سوره مبارکه النساء

40- إِنَّ اللَّهَ لَا يَظْلِمُ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ ۖ وَإِن تَكُ حَسَنَةً يُضَاعِفْهَا وَيُؤْتِ مِن لَّدُنْهُ أَجْرًا عَظِيمًا

40- خداوند (حتّى) به اندازه سنگینى ذرّه اى ستم نمى کند; و اگر کار نیکى باشد، آن را دو چندان (و بیشتر) مى سازد; و از نزد خود، پاداش عظیمى (به آنها) مى دهد

خدا حسنات را مضاعف مى کند

این آیه، به افراد بى ایمان و بخیل که حال آنها در آیات قبل گذشت، مى فرماید: «خداوند حتى به اندازه سنگینى ذره اى ستم نمى کند» (إِنَّ اللّهَ لا یَظْلِمُ مِثْقالَ ذَرَّة).

«ذرّة» در اصل، به معنى مورچه هاى بسیار کوچکى است که به زحمت دیده مى شوند.

و بعضى گفته اند: در اصل، اجزاء فوق العاده کوچکى از غبار است که در هوا معلق است، که به هنگام تابش آفتاب از روزنه کوچکى به نقاط تاریک، قابل مشاهده است.

و نیز گفته اند: اگر انسان دست خود را روى خاک و مانند آن بگذارد و سپس به دست خود بدمد، اجزائى که در هوا پراکنده مى شود، هر یک ذره نامیده مى شود.

ولى تدریجاً به هر چیز کوچکى ذره گفته شده است، و امروز به «اتم» که کوچک ترین جزء اجسام است نیز «ذره» گفته مى شود.

اگر در سابق آن را به ذرات غبار اطلاق مى کردند به خاطر این بود که آن را کوچک ترین اجزاى جسم تصور مى نمودند، ولى امروز ثابت شده کوچک ترین اجزاى یک «جسم مرکب» مولکول و کوچک ترین اجزاى یک «جسم بسیط»، اتم است که به مراتب از مولکول کوچک تر است.

این نام را در اصطلاح علمى براى «اتم» انتخاب کرده اند، که نه تنها با چشم دیده نمى شود، بلکه با قوى ترین میکروسکوپ هاى الکترونیکى نیز قابل مشاهده نیست، و وجود آن تنها از طریق فورمول هاى علمى و از طریق عکسبردارى هاى خاصى که با وسائل فوق العاده مجهز انجام مى شود، اثبات شده است.

و از آنجا که «مثقال»، به معنى سنگینى است، تعبیر «مِثقالَ ذَرَّة» به معنى سنگینى یک جسم فوق العاده کوچک مى باشد.

سپس اضافه مى کند: خداوند نه تنها ستم نمى کند، که «اگر کار نیکى باشد، آن را مضاعف مى نماید، و پاداش عظیم از طرف خود در برابر آن مى دهد» (وَ إِنْ تَکُ حَسَنَةً یُضاعِفْها وَ یُؤْتِ مِنْ لَدُنْهُ أَجْراً عَظیماً).

بنابراین، مجازات هائى که دامنگیر شما مى شود، محصول اعمال شما است و از ناحیه خدا هیچ ستمى نخواهد شد، به عکس اگر به جاى بخل و کفر، راه خدا را پیش مى گرفتید، و انتخاب مى کردید، از پاداش هاى مضاعف و عظیم او برخوردار مى شدید.

ضمناً باید توجه داشت: «ضِعْف» و «مضاعف» در لغت عرب، به معناى چیزى است که معادل آن یا چند برابر آن را، بر آن بیفزاید و بنابراین، آیه فوق با آیاتى که مى گوید: پاداش انفاق، گاهى به ده برابر و گاهى به هفتصد برابر یا بیشتر مى رسد، هیچگونه منافاتى ندارد، و در هر صورت حکایت از لطف خداوند نسبت به بندگان مى کند، که گناهانشان را بیش از مقدارى که انجام داده اند کیفر نمى دهد، اما به حسنات آنها به مراتب بیش از آنچه انجام داده اند پاداش مى دهد.

* * *

نکته:

چرا خدا ظلم نمى کند؟

از آنجا که ظلم و ستم معمولاً یا بر اثر جهل است، یا احتیاج و یا کمبودهاى روانى، کسى که نسبت به همه چیز و همه کس عالم و از همه بى نیاز و هیچ کمبودى در ذات مقدس او نیست، ممکن نیست ظلم کند، نه این که نمى تواند ظلم کند و نه این که ظلم و ستم در مورد او متصور نباشد (آن چنان که طایفه اشاعره تصور کرده اند) بلکه در عین توانائى، به خاطر این که حکیم و عالم است، از ظلم کردن، خوددارى مى نماید و هر چیز را در جاى خود در این جهان پهناور هستى قرار مى دهد، و با هر کس طبق شایستگى و اعمالش رفتار مى کند.

........................

تفسیر نمونه