شرح آیات 161 و 162 سوره مبارکه اعراف
161وَ إِذْ قیلَ لَهُمُ اسْکُنُوا هذِهِ الْقَرْیَةَ وَ کُلُوا مِنْها حَیْثُ شِئْتُمْ وَ قُولُواحِطَّةٌ وَ ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً نَغْفِرْ لَکُمْ خَطیئاتِکُمْ سَنَزیدُالْمُحْسِنینَ
162فَبَدَّلَ الَّذینَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ قَوْلاً غَیْرَ الَّذی قیلَ لَهُمْ فَأَرْسَلْنا عَلَیْهِمْرِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما کانُوا یَظْلِمُونَ
ترجمه:
161 ـ و هنگامى را که به آنها گفته شد: «در این شهر (بیت المقدس) ساکن شوید، و از هر جا (و به هر کیفیت) بخواهید، از آن بخورید (و بهره گیرید)! و بگوئید: خداوندا! گناهان ما را بریز! و از در (بیت المقدس) با تواضع وارد شوید! که اگر چنین کنید، گناهان شما را مى بخشم; و نیکوکاران را پاداش بیشتر خواهیم داد».
162 ـ اما ستمگران آنها، این سخن (و آن فرمان ها) را، به غیر آنچه به آنها گفته شده بود، تغییر دادند; از این رو به خاطر ستمى که روا مى داشتند، بلائى از آسمان بر آنها فرستادیم (و مجازاتشان کردیم).
مواهب پروردگار بر بنى اسرائیل
در تعقیب آیات گذشته در این دو آیه اشاره به قسمت دیگرى از مواهب پروردگار به بنى اسرائیل و طغیانگرى آنان در برابر این مواهب شده است.
نخست مى فرماید: «به خاطر بیاورید هنگامى که به آنها گفته شد: در این سرزمین (بیت المقدس) ساکن گردید و از نعمت هاى فراوان آن، در هر نقطه و هر گونه که مى خواهید استفاده کنید» (وَ إِذْ قیلَ لَهُمُ اسْکُنُوا هذِهِ الْقَرْیَةَ وَ کُلُوا مِنْها حَیْثُ شِئْتُمْ).
و به آنها گفتیم: «از خداوند تقاضاى ریزش گناه و بخشش خطاهایتان کنید، و از در بیت المقدس با خضوع و تعظیم وارد شوید» (وَ قُولُواحِطَّةٌ وَ ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً).
«که اگر این برنامه ها را انجام دهید، خطاهائى را که مرتکب شده اید
مى بخشیم، و به نیکوکاران پاداش بیشتر و بهتر خواهیم داد» (نَغْفِرْ لَکُمْ خَطیئاتِکُمْ سَنَزیدُ الْمُحْسِنینَ).
* * *
ولى با این که: درهاى رحمت به روى آنها گشوده بود، و اگر از فرصت استفاده مى کردند مى توانستند، گذشته و آینده خود را اصلاح کنند، اما ستمکاران بنى اسرائیل نه تنها استفاده نکردند، که «فرمان پروردگار را بر خلاف آنچه به آنها گفته شده بود عمل کردند» (فَبَدَّلَ الَّذینَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ قَوْلاً غَیْرَ الَّذی قیلَ لَهُمْ).
«سرانجام به خاطر این نافرمانى، طغیان و ظلم و ستم بر خویشتن و بر دیگران عذابى از آسمان بر آنها نازل کردیم» (فَأَرْسَلْنا عَلَیْهِمْرِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما کانُوا یَظْلِمُونَ).
باید توجه داشت: مضمون این دو آیه نیز با تفاوت مختصرى در سوره «بقره» آیات 58 و 59 آمده است و ما تفسیر آن را به طور مشروح تر در جلد اول آوردیم.
تنها تفاوت مهمى که میان آیات مورد بحث، و آیات سوره «بقره» است این است که در اینجا در پایان مى فرماید: «بِما کانُوا یَظْلِمُونَ» و در آنجا «بِما کانُوا یَفْسُقُون».
و شاید تفاوت این دو به خاطر آن باشد که: گناهان داراى دو جنبه است:
یکى جنبه مربوط به پروردگار.
و دیگرى جنبه مربوط به خود انسان، قرآن در آیه سوره «بقره» با تعبیر به «فسق» که مفهومش خروج از اطاعت و فرمان خدا است، اشاره به جنبه اول کرده و در آیه مورد بحث با تعبیر به «ظلم» اشاره به جنبه دوم نموده است.
* * *
نکته:
«حطّه» چیست و چه معنى دارد؟
قابل توجه این که: بنى اسرائیل، مأمور بودند به هنگام ورود به بیت المقدس دل و جان و روح خود را با یک توبه خالصانه و واقعى که در کلمه «حطّه» خلاصه مى شد، از آلودگى به گناهان گذشته بشویند، و از آن همه جرائمى که قبل از ورود به بیت المقدس مخصوصاً آزارهائى که به پیامبر بزرگشان موسى بن عمران(علیه السلام) نمودند از خدا تقاضاى بخشش کنند.
کلمه «حطّه» که در واقع شعار آنها به هنگام ورود به بیت المقدس بود، صورت اختصارى از جمله: مَسْئَلَتُنا حِطَّة: «تقاضاى ما ریزش گناهان ما و یا ریزش باران عفو و رحمتت بر ما است» مى باشد.
زیرا «حِطَّه» در اصل، به معنى نزول چیزى از طرف بالا است.
اما این شعار، مانند همه شعارها به این مفهوم نبود که تنها الفاظى را بر زبان جارى کنند، بلکه مى بایست زبانشان ترجمان روح و تمام ذرات وجودشان باشد.
ولى همان طور که در آیه بعد آمده است بسیارى از آنها حتى این شعار تربیتى را مسخ کردند، و به شکل زننده اى در آوردند و آن را وسیله مسخره و تفریح ساختند.
......................
تفسیر نمونه
