شرح آیات 45 لغایت 47 سوره مبارکه یونس

45وَ یَوْمَ یَحْشُرُهُمْ کَأَنْ لَمْ یَلْبَثُوا إِلاّ ساعَةً مِنَ النَّهارِ یَتَعارَفُونَبَیْنَهُمْ قَدْ خَسِرَ الَّذینَ کَذَّبُوا بِلِقاءِ اللّهِ وَ ما کانُوا مُهْتَدینَ

46وَ إِمّا نُرِیَنَّکَ بَعْضَ الَّذی نَعِدُهُمْ أَوْ نَتَوَفَّیَنَّکَ فَإِلَیْنا مَرْجِعُهُمْ ثُمَّاللّهُ شَهیدٌ عَلى ما یَفْعَلُونَ

47وَ لِکُلِّ أُمَّة رَسُولٌ فَإِذا جاءَ رَسُولُهُمْ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ وَ هُمْلایُظْلَمُونَ

ترجمه:

45 ـ (به یاد آور) روزى را که (خداوند) آنها را جمع مى سازد; آن چنان که (احساس مى کنند) گوئى جز ساعتى از روز، (در دنیا) توقف نکردند; به آن مقدار که یکدیگر را (ببینند و) بشناسند! مسلماً آنها که لقاى خداوند (و روز رستاخیز) را تکذیب کردند، زیان بردند و هدایت نیافتند!

46 ـ اگر ما، پاره اى از مجازات هائى را که به آنان وعده داده ایم، به تو نشان دهیم، و یا تو را از دنیا ببریم، (در هر حال،) بازگشتشان به سوى ماست; سپس خداوند بر آنچه آنها انجام مى دادند گواه است!

47 ـ براى هر امتى، رسولى است; هنگامى که رسولشان به سوى آنان بیاید، به عدالت در میان آنها داورى مى شود; و ستمى به آنها نخواهد شد!

تفسیر:

زیانکاران

به دنبال شرح بعضى از صفات مشرکان در آیات گذشته، در اینجا اشاره به وضع دردناکشان در قیامت کرده مى فرماید:

«به خاطر بیاور آن روز را، که خداوند همه آنها را محشور و جمع مى کند، در حالى که چنان احساس مى کنند که تمام عمرشان در این دنیا بیش از ساعتى از یک روز نبوده، به همان مقدار که یکدیگر را ببینند و بشناسند» (وَ یَوْمَ یَحْشُرُهُمْ کَأَنْ لَمْ یَلْبَثُوا إِلاّ ساعَةً مِنَ النَّهارِ یَتَعارَفُونَ بَیْنَهُمْ).

این احساس کم بودنِ مقدار اقامت در دنیا،

یا به خاطر آن است که; اصولاً زندگى دنیا در برابر زندگى جاویدان قیامت، به مقدار ساعتى بیش نیست.

یا به خاطر آن است که; این دنیاى ناپایدار چنان با سرعت بر آنها گذشته، که گوئى یک ساعت بیش نبوده است.

و یا این که به خاطر عدم استفاده صحیح از عمر خود، چنین مى پندارند که: همه عمرشان بیش از یک ساعت ارزش نداشته است!

بنا بر آنچه در تفسیر فوق گفتیم، جمله: یَتَعارَفُونَ بَیْنَهُمْ: «یکدیگر را مى شناسند»، اشاره به مقدار درنگ آنها در دنیا است، یعنى: آن چنان عمر را کوتاه احساس مى کنند که، گویا تنها به مقدارى بوده که دو نفر یکدیگر را ببینند و معارفه اى در میان آنها انجام گردد و از همدیگر جدا شوند.

این احتمال نیز در تفسیر آیه داده شده است که: منظور احساس کوتاهى زمان دوران «برزخ» است، یعنى آنها در دوران «برزخ» در حالتى شبیه به خواب فرو مى روند، که گذشت سال ها و قرون و اعصار را احساس نمى کنند، به طورى که به هنگام رستاخیز فکر مى کنند، دوران برزخشان ـ که شاید هزاران و یا ده ها هزار سال بوده ـ بیش از ساعتى نبوده است.

شاهد این تفسیر، آیات 55 و 56 سوره «روم» است که مى گوید: وَ یَوْمَ تَقُومُ السّاعَةُ یُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ ما لَبِثُوا غَیْرَ ساعَة کَذلِکَ کانُوا یُؤْفَکُونَ * وَ قالَ الَّذِیْنَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الإِیْمانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِى کِتابِ اللّهِ إِلى یَوْمِ الْبَعْثِ فَهذا یَوْمُ الْبَعْثِ وَ لکِنَّکُمْ کُنْتُمْ لاتَعْلَمُونَ:

«و روزى که قیامت بر پا شود، مجرمان سوگند یاد مى کنند که جز ساعتى (در عالم برزخ) درنگ نکردند! این چنین از درک حقیقت بازگردانده مى شوند * ولى کسانى که علم و ایمان به آنان داده شده مى گویند: شمابه فرمان خدا تا روز قیامت (در عالم برزخ) درنگ کردید، و اکنون روز رستاخیز است، اما شما نمى دانستید»!

از این دو آیه استفاده مى شود: گروهى از مجرمان به هنگامى که قیامت بر پا مى شود، سوگند یاد مى کنند که دوران برزخشان ساعتى بیش نبوده است، ولى مؤمنان به آنها مى گویند: دورانى طولانى بوده، و هم اکنون قیامت بر پا شده است و شما نمى دانید! (و مى دانیم «برزخ» براى همه یکسان نیست، که شرح آن را ذیل آیات مناسب خواهیم داد).

مطابق این تفسیر، معنى جمله «یَتَعارَفُونَ بَیْنَهُمْ» چنین خواهد بود که: «آنها به قدرى زمان برزخ را کوتاه احساس مى کنند، که هیچ مطلبى از دنیا را فراموش نکرده اند، و یکدیگر را به خوبى مى شناسند».

و یا این که: «اعمال زشت یکدیگر را در آنجا مى بینند و باطن یکدیگر را مى شناسند» و این خود یک رسوائى بزرگ براى آنها است.

آنگاه اضافه مى کند: در آن روز به همه آنها ثابت مى شود: «افرادى که روز رستاخیز و ملاقات پروردگار را تکذیب کردند، زیان بردند»(قَدْ خَسِرَ الَّذینَ کَذَّبُوا بِلِقاءِ اللّهِ)، و تمام سرمایه هاى وجود خود را از دست دادند، بى آن که نتیجه اى بگیرند.

«و اینها به خاطر این تکذیب و انکار و اصرار بر گناه و لجاجت، آمادگى هدایت نداشتند» (وَ ما کانُوا مُهْتَدینَ).

چرا که قلبشان تاریک، و روحشان ظلمانى بود.

* * *

در آیه بعد به عنوان تهدید کفار، و تسلّى خاطر پیامبر(صلى الله علیه وآله) چنین مى فرماید: «اگر ما قسمتى از مجازات هائى را که به آنها وعده داده ایم به تو نشان دهیم، و در زمان حیات خود، عذاب و مجازات آنها را ببینى، و یا اگر پیش از آن که به چنین سرنوشتى گرفتار شوند تو را از این دنیا ببریم، به هر حال بازگشتشان به سوى ما است، و خداوند شاهد و گواه اعمالى است که انجام مى دادند» (وَ إِمّا نُرِیَنَّکَ بَعْضَ الَّذی نَعِدُهُمْ أَوْ نَتَوَفَّیَنَّکَ فَإِلَیْنا مَرْجِعُهُمْ ثُمَّاللّهُ شَهیدٌ عَلى ما یَفْعَلُونَ).

* * *

و در آخرین آیه مورد بحث، یک قانون کلّى درباره همه پیامبران، و از جمله پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)، و همه امت ها، از جمله امتى که در عصر پیامبر(صلى الله علیه وآله)مى زیسته اند بیان کرده، مى گوید: «هر امتى رسول و فرستاده اى از طرف خدا دارد» (وَ لِکُلِّ أُمَّة رَسُولٌ).

و مى افزاید: «هنگامى که فرستاده آنها آمد و ابلاغ رسالت کرد، (و گروهى در برابر حق تسلیم شدند و پذیرفتند، و گروهى به مخالفت و تکذیب برخاستند)، با عدالتش در میان آنها داورى مى شود، و هیچ کدام از آنها مورد ستم واقع نمى شوند» (فَإِذا جاءَ رَسُولُهُمْ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ وَ هُمْ لایُظْلَمُونَ)، مؤمنان و نیکان باقى مى مانند، و بدان و مخالفان یا نابود مى شوند و یا محکوم به شکست.

همان گونه که درباره پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)و امت معاصرش چنین شد، مخالفان دعوتش یا در جنگ ها از میان رفتند، و یا سرانجام شکست خورده، از صحنه اجتماع طرد شدند، و مؤمنان زمام امور را به دست گرفتند.

بنابراین، قضاوت و داورى که در این آیه به آن اشاره شده، همان قضاوت تکوینى و اجرائى در این دنیا است، و اما این که بعضى از مفسران احتمال داده اند: اشاره به داورى خدا در قیامت باشد، خلاف ظاهر است.

...........................

تفسیر نمونه