َکمْ مِنْ أَكْلَة مَنَعَتْ أَكَلاَت.
امام(عليه السلام) فرمود: بسيار مى شود كه يك وعده غذا (غذاى نامناسب) از وعده هاى فراوان غذا (غذاى خوب) جلوگيرى مى كند.
شرح و تفسير
نتيجه پيمودن راه ناصواب
امام(عليه السلام) در اين كلام حكيمانه به نكته اى اشاره مى كند كه در همه شئون زندگى سارى و جارى است مى فرمايد: «بسيار مى شود كه يك وعده غذا (غذاى نامناسب) از وعده هاى فراوان غذا (غذاى خوب) جلوگيرى مى كند»; (كَمْ مِنْ أَكْلَة مَنَعَتْ أَكَلاَت). چه بسا انسان غذايى را كه دوست دارد بيش از حد تناول مى كند و بيمار مى شود و روزهاى متوالى يا ميل به غذا ندارد و يا اين كه طبيب، او را از غذاهاى مختلف چرب و شيرين باز مى دارد، بنابراين در هيچ كار نبايد افراط كرد كه اين افراط ممكن است او را از همان كار در آينده به كلى باز دارد. اين سخن ضرب المثلى است براى تمام كسانى كه راه افراط را پيش مى گيرند; مثلاً كسى كه آنقدر در دوستى پافشارى مى كند، آن دوست از او منزجر مى شود و براى هميشه از وى فاصله مى گيرد و يا اين كه ديگرى را آنقدر به عبادت دعوت مى كند كه براى هميشه از عبادت بيزار مى گردد. شبيه اين سخن گفتار حكيمانه ديگرى است كه از آن حضرت نقل شده كه مى فرمايد: «كَمْ مِنْ شَهْوَة ساعَة أوْرَثَتْ حُزْناً طَويلاً; چه بسا يك ساعت هوس رانى كه موجب اندوه طولانى (براى ساليان دراز) مى شود». جمعى از شارحان نهج البلاغه يا محدثان اين گفتار حكيمانه امام(عليه السلام) را به عنوان دستورى طبى مطرح كرده و حتى آن را جزء مجموعه هايى كه مربوط به دستورات طبى است آن را قرار داده اند. اگر منظورشان اين است كه معنى مطابقى اين سخن دستورى طبى است هرچند معانى التزامى آن شامل تمام مسائل مربوط به زندگى مادى انسان مى شود، بحثى نيست ولى اگر بخواهند آن را منحصر به دستور طبى كنند اشتباه روشنى است و ازاين رو بسيارى از محققان اين جمله را ضرب المثلى تلقى كرده اند كه در موارد مختلف از آن استفاده مى شود حتى بعضى گفته اند كه اين ضرب المثل در ميان عرب در عصر جاهليت نيز بوده است و امام(عليه السلام) آن را اقتباس فرموده همان گونه كه گاه از اشعار شعرا نيز امام(عليه السلام) در سخنان خود استفاده مى كند. شاعر عرب مى گويد: وَكَمْ مِنْ أكْلَة مَنَعَتْ أخاها *** بِلَذَّةِ ساعَة أكَلاتِ دَهْرِى وَكَمْ مِنْ طالِب يَسْعى بِشَىْء *** وَفيهِ هَلاكُهُ لَوْ كانَ يَدْرِى و چه بسيار كه يك وعده غذايى از وعده غذايى ديگر منع مى كند و چه بسيار كه لذت يك ساعت يك عمر انسان را محروم مى سازد. و چه بسيار كسانى كه براى رسيدن به چيزى تلاش مى كنند در حالى كه هلاكشان در آن است.
