شرح آیات 134 و 135 سوره مبارکه بقره
134- تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ ۖ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَلَكُم مَّا كَسَبْتُمْ ۖ وَلَا تُسْأَلُونَ عَمَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ
135- وَقَالُوا كُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَىٰ تَهْتَدُوا ۗ قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا ۖ وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ
134- آنها امّتى بودند که درگذشتند. اعمال آنان، مربوط به خودشان بود و اعمال شما نیز مربوط به خود شماست; و شما مسؤول اعمال آنها نخواهید بود.
135- (اهل کتاب) گفتند: «یهودى یا مسیحى شوید، تا هدایت یابید.» بگو: «(این آیینهاى تحریف شده و شرک آلود، هرگز نمى تواند موجب هدایت گردد،) بلکه از آیین ابراهیم، که ایمانى خالص داشت و از مشرکان نبود، پیروى کنید.»
134- تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ ۖ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَلَكُم مَّا كَسَبْتُمْ ۖ وَلَا تُسْأَلُونَ عَمَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ
این آیه گویا پاسخ به یکى از اشتباهات یهود است; چرا که آنها روى مسأله نیاکانشان، افتخارات آنها و عظمتشان در پیشگاه خدا بسیار تکیه مى کردند و گمانشان این بود: اگر خودشان آلوده باشند در پرتو چنین نیاکانى اهل نجاتند.
قرآن مى گوید: «آنها امتى بودند که درگذشتند، و اعمالشان مربوط به خودشان است، و اعمال شما نیز مربوط به خود شما است» (تِلْکَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَها ما کَسَبَتْ وَ لَکُمْ ما کَسَبْتُمْ).
«و شما هرگز مسئول اعمال آنها نخواهید بود» (همان گونه که آنها مسئول اعمال شما نیستند) (وَ لاتُسْئَلُونَ عَمّا کانُوا یَعْمَلُونَ).
بنابراین، به جاى این که تمام همّ خود را مصروف به تحقیق، مباهات و افتخار نسبت به نیاکان خود کنید در اصلاح عقیده و عمل خویش بکوشید.
گر چه ظاهراً مخاطب در این آیه، یهود و اهل کتابند ولى پیدا است این حکم مخصوص آنها نیست، ما مسلمانان نیز مشمول همین اصل اساسى هستیم که «از فضل پدر تو را چه حاصل»؟!.
135- وَقَالُوا كُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَىٰ تَهْتَدُوا ۗ قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا ۖ وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ
شأن نزول
در شأن نزول این آیات از «ابن عباس» چنین نقل شده: چند نفر از علماى یهود و مسیحیان «نجران» با مسلمانان بحث و گفتگو داشتند: هر یک از این دو گروه خود را اولى و سزاوارتر به آئین حق مى دانست و دیگرى را نفى مى کرد، یهودیان مى گفتند: موسى پیامبر ما از همه پیامبران برتر است و کتاب ما «تورات» بهترین کتاب ها است.
عین همین ادعا را مسیحیان داشتند که مسیح بهترین راهنما و «انجیل» برترین کتب آسمانى است، و هر یک از پیروان این دو مذهب مسلمانان را به مذهب خویش دعوت مى کردند، آیات فوق نازل شد و به آنها پاسخ گفت.(1)
تنها ما بر حقیم!
خودپرستى و خودمحورى معمولاً سبب مى شود انسان حق را در خودش منحصر بداند، همه را بر باطل بشمرد و سعى کند دیگران را به رنگ خود در آورد قرآن در نخستین آیه مورد بحث مى فرماید: «اهل کتاب گفتند: یهودى یا مسیحى شوید تا هدایت یابید»! (وَ قالُوا کُونُوا هُوداً أَوْ نَصارى تَهْتَدُوا).
بگو آئین هاى تحریف یافته هرگز نمى تواند موجب هدایت بشر گردد «بلکه پیرو آئین خالص ابراهیم(علیه السلام) گردید تا هدایت شوید و او هرگز از مشرکان نبود» (قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْراهیمَ حَنیفاً وَ ما کانَ مِنَ الْمُشْرِکینَ).
دینداران خالص کسانى هستند که پیرو آئین توحیدى خالص باشند، توحیدى که هیچ گونه با شرک آمیخته نگردد، مهم ترین اصل اساسى براى شناخت آئین پاک، از آئین هاى انحرافى همین رعایت کامل اصل توحید است.
اسلام، به ما تعلیم مى دهد: میان پیامبران خدا تفرقه نیفکنیم و به آئین همه آنها احترام بگذاریم; چرا که اصول آئین حق در همه جا یکى است و موسى و عیسى نیز پیرو آئین توحیدى و خالص از شرک ابراهیم(علیه السلام) بودند، هر چند آئین آنها به وسیله پیروان نادان تحریف شد و به شرک آمیخته گشت.
البته این سخن منافات با آن ندارد که امروز باید در انجام وظائف خود پیرو آخرین آئین آسمانى یعنى اسلام باشیم که براى این زمان از سوى خدا نازل شده است.
1 ـ «بحار الانوار»، جلد 9، صفحه 68 ـ «مجمع البیان»، ذیل آیه مورد بحث.
......................
تفسیر نمونه
