تَنْزِلُ الْمَعُونَةُ عَلَى قَدْرِ الْمَؤُونَةِ.

امام(عليه السلام) فرمود: كمك به اندازه حاجت و نياز نازل مى شود.

شرح و تفسير

امداد الهى به اندازه نياز توست امام(عليه السلام) در اين گفتار حكيمانه خود اشاره اى به رابطه مواهب الهى با نيازها و مصرف ها كرده مى فرمايد: «كمك (الهى) به اندازه حاجت و نياز نازل مى شود»; (تَنْزِلُ الْمَعُونَةُ عَلَى قَدْرِ الْمَؤُونَةِ). اين سخن در واقع دو پيام دارد: پيام نخست اين است كه هرچه هزينه انسان بيشتر شود به طور طبيعى تلاش و كوشش وى بيشتر مى گردد و مواهب فزون ترى نصيبش مى شود و اين كه در احاديث آمده است: «روزى همراه همسران به خانه شوهران مى آيد» نيز ممكن است اشاره به همين معنا باشد كه انسان مجرد تلاش زيادى براى زندگى نمى كند; اما هنگامى كه احساس كرد بار مسئوليت نفقه همسر بر عهده اوست و آبرويش در خطر است بر تلاش و فعاليت خود مى افزايد و روزى به خانه او سرازير مى شود. همچنين هر زمان فرزند يا فرزندان بيشترى پيدا مى كند اين احساس و آن تلاش بيشتر حاصل مى گردد. پيام دوم پيام معنوى و الهى است كه خداوند روزى رسان به افرادى كه براى زندگى هزينه بيشترى مى كنند و سخت گيرى به همسر و فرزند ندارند و دست و دل آنها براى بخشش به نيازمندان و كارهاى خير و پذيرايى مهمان باز است، رزق و روزى وسيع ترى عنايت مى كند. اين گفتار حكيمانه در واقع مى خواهد مردم را از بخل و تنگ گرفتن بر عيال و كسانى كه نان خور او هستند بر حذر دارد و به شركت در كارهاى خير تشويق كند و اميدوار سازد كه هر اندازه بيشتر به سراغ اين امور رود خداوند هم روزى او را وسيع تر مى كند. قرآن مجيد به كسانى كه در عصر جاهليت عرب فرزندان خود را از ترس فقر مى كشتند خطاب كرده و مى فرمايد: «(وَلاَ تَقْتُلُوا أَوْلاَدَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلاَق نَّحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَإِيَّاكُمْ); و فرزندانتان را از ترس فقر به قتل نرسانيد، ما آنها و شما را روزى مى دهيم» و در آيه 22 و 23 سوره «ذاريات» مى فرمايد: «(وَفِى السَّمَاءِ رِزْقُكُمْ وَمَا تُوعَدُونَ * فَوَرَبِّ السَّمَاءِ وَالاَْرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِّثْلَ مَا أَنَّكُمْ تَنطِقُونَ); و روزى شما در آسمان است و نيز آنچه شما وعده داده مى شويد * سوگند به پروردگار آسمان و زمين كه اين مطلب حق است همان گونه كه شما سخن مى گوييد» ابن ابى الحديد در شرح نهج البلاغه خود حديثى را (از رسول خدا(صلى الله عليه وآله)) آورده كه مى فرمايد: «مَنْ وَسّعَ وُسِعَ عَلَيْهِ وَكُلَّما كَثُرَ الْعِيالُ كَثُرَ الرِّزْقُ; هر كس دامنه انفاق را گسترش دهد خداوند روزى او را وسيع تر مى كند و هر زمان افراد خانواده انسان بيشتر شوند روزى نيز فزون تر خواهد شد». ابن ابى الحديد سپس داستانى از بعضى از ثروتمندان نقل مى كند كه تقسيم سالانه اى براى جمعى از فقرا داشت. ناگهان به نظرش آمد كه اين هزينه زيادى مى برد. به حساب دار خود دستور داد كه آن را قطع كند. شبى در خواب ديد كه اموال زيادى در خانه دارد و گروهى آنها را از درون خانه اش به آسمان مى برند و او جزع و بى تابى مى كند و عرضه مى دارد: پروردگارا! روزى من چه شد؟ روزى من چه شد؟ ناگاه اين پيام به او رسيد كه ما اينها را به تو روزى داديم كه آن را درباره فقرا مصرف كنى هنگامى كه آن را قطع كردى ما هم آنها را از تو گرفتيم به ديگران داديم. صبح گاهان هنگامى كه بيدار شد به حساب دارش دستور داد تمام آن كمك ها را ادامه دهد.