74وَ لُوطاً آتَیْناهُ حُکْماً وَ عِلْماً وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الْقَرْیَةِ الَّتِی کانَتْ تَعْمَلُ الْخَبائِثَ إِنَّهُمْ کانُوا قَوْمَ سَوْء فاسِقِینَ

75وَ أَدْخَلْناهُ فِی رَحْمَتِنا إِنَّهُ مِنَ الصّالِحِینَ

ترجمه:

74 ـ و لوط را (به یادآور) که به او حکم و علم دادیم; و از شهرى که اعمال زشت و کثیف انجام مى دادند، رهائى بخشیدیم; چرا که آنها مردم بد و فاسقى بودند!

75 ـ و او را در رحمت خود داخل کردیم; او از صالحان بود.

تفسیر:

نجات لوط از سرزمین آلودگان

از آنجا که «لوط» از بستگان نزدیک ابراهیم(علیه السلام) و از نخستین کسانى است که به او ایمان آورد، پس از داستان ابراهیم(علیه السلام)، به بخشى از تلاش و کوشش او در راه ابلاغ رسالت، و مواهب پروردگار نسبت به او اشاره مى کند، مى فرماید: «و لوط را به یاد آر که ما به او حکم و علم دادیم» (وَ لُوطاً آتَیْناهُ حُکْماً وَ عِلْماً).(1)

واژه «حُکْم» در پاره اى از موارد، به معنى فرمان نبوت و رسالت آمده، و درموارد دیگرى به معنى قضاوت، و گاهى نیز به معنى عقل و خرد، از میان این معانى، معنى اول در اینجا مناسب تر به نظر مى رسد، هر چند منافاتى میان آنها نمى باشد.(2)

منظور از «علم» هر گونه دانشى است که در سعادت و سرنوشت انسان اثر دارد.

لوط(علیه السلام) از پیامبران بزرگى است که هم عصر با ابراهیم(علیه السلام) بود، و همراه او از سرزمین «بابل» به «فلسطین» مهاجرت کرد، و بعداً از ابراهیم(علیه السلام) جدا شد و به شهر «سدوم» رفت; چرا که مردم آن منطقه غرق فساد و گناه، مخصوصاً انحرافات و آلودگى هاى جنسى بودند، او براى هدایت این قوم منحرف تلاش و کوشش بسیار کرد، و در این راه خون دل خورد، اما کمتر در آن کوردلان اثر گذارد.

سرانجام چنان که مى دانیم قهر و عذاب شدید الهى آنها را فرا گرفت، و آبادى هایشان به کلّى زیر و رو شد، و جز خانواده لوط (به استثناى همسرش) همگى نابود شدند که شرح این ماجرا را به طور کامل در ذیل آیات 77 به بعد سوره «هود» بیان کرده ایم.(3)

لذا در دنباله آیه مورد بحث، به این موهبت که به «لوط» ارزانى داشته اشاره کرده مى فرماید: «ما او را از شهر و دیارى که کارهاى پلید و زشت انجام مى دادند رهائى بخشیدیم» (وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الْقَرْیَةِ الَّتِی کانَتْ تَعْمَلُ الْخَبائِثَ).

«چرا که آنها مردم بدى بودند و از اطاعت فرمان حق بیرون رفته بودند» (إِنَّهُمْ کانُوا قَوْمَ سَوْء فاسِقِینَ).

نسبت دادن اعمال زشت و پلید را به «قریه» و شهر و آبادى به جاى اهل قریه اشاره به این است که آنها آن چنان غرق فساد و گناه بودند که گوئى از در و دیوار آبادیشان گناه و اعمال زشت و پلید مى بارید.

و تعبیر «خبائث» به صورت جمع، اشاره به این است که آنها علاوه بر عمل فوق العاده شنیع «لواط» کارهاى زشت و خبیث دیگرى نیز داشتند که در جلد 9 صفحه 197 به آن اشاره کرده ایم.

و تعبیر «فاسِقِین» بعد از «قوم سوء» ممکن است اشاره به این باشد که آنها هم از نظر قوانین الهى، مردمى فاسق بودند، و هم از نظر معیارهاى مردمى، حتى قطع نظر از دین و ایمان افرادى پست، پلید، آلوده و منحرف بودند.

* * *

سپس به آخرین موهبت الهى درباره «لوط» اشاره کرده مى گوید: «ما او را در رحمت خاص خویش داخل کردیم» (وَ أَدْخَلْناهُ فِی رَحْمَتِنا).

«چرا که او از بندگان صالح بود» (إِنَّهُ مِنَ الصّالِحِینَ).

رحمت ویژه الهى، بى حساب به کسى داده نمى شود، این شایستگى و صلاحیت لوط بود که او را مستحق چنین رحمتى ساخت.

راستى چه کارى از این مشکل تر، و چه برنامه اصلاحى از این طاقت فرساتر که انسان، مدتى طولانى در شهر و دیارى که این همه فساد و آلودگى دارد، بماند و دائماً به تبلیغ و ارشاد مردم گمراه و منحرف بپردازد، و کارش به جائى برسد که حتى بخواهند مزاحم میهمان هاى او نیز بشوند، به راستى این استقامت جز از پیامبران الهى و رهروان آنها ساخته نیست، چه کسى از ما مى تواند تحمل چنین شکنجه هاى روحى جانکاهى را بکند؟!

* * *

1 ـ منصوب بودن «لوط» به خاطر آن است که مفعول فعل مقدّرى است، این فعل ممکن است «آتَیْنا»، که فعل بعد آن را تفسیر مى کند و از باب اشتغال است و یا «اذکر» باشد.

2 ـ در تفسیر واژه هاى «حکم» و «علم» و تفوت آنها در جلد 9، صفحه 360 نیز بحث کرده ایم.

3 ـ تفسیر «نمونه»، جلد 9، صفحه 178 به بعد.
............................
تفسیر نمونه