شرح آیه 126 سوره مبارکه بقره
126- وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَٰذَا بَلَدًا آمِنًا وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُم بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ۖ قَالَ وَمَن كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِيلًا ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلَىٰ عَذَابِ النَّارِ ۖ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ
126- و (به یاد آورید) هنگامى را که ابراهیم گفت: «پروردگارا! این سرزمین را شهر امنى قرار ده; و اهل آن را ـ آنها که به خدا و روز بازپسین، ایمان آورده اند ـ از ثمرات (گوناگون)، روزى ده.» فرمود: «(خواسته ات را پذیرفتم) و به هرکس که کافر شود، بهره اندکى خواهم داد; سپس آنها را به عذاب دوزخ مى کشانم; و چه بد فرجامى است!»
خواسته هاى ابراهیم (علیه السلام) از پیشگاه پروردگار
در این آیه ابراهیم(علیه السلام) دو درخواست مهم از پروردگار براى ساکنان این سرزمین مقدس مى کند که به یکى از آنها در آیه قبل نیز اشاره شد.
قرآن مى فرماید: «به خاطر بیاورید هنگامى که ابراهیم عرض کرد: پروردگارا! این سرزمین را شهر امنى قرار ده» (وَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً).
و همان گونه که در آیه قبل، خواندیم این دعاى ابراهیم(علیه السلام) به اجابت رسید، خدا این سرزمین مقدس را یک کانون امن و امان قرار داد، و امنیتى از نظر ظاهر و باطن به آن بخشید.
دومین تقاضایش این است که: «اهل این سرزمین را ـ آنها که به خدا و روز بازپسین ایمان آورده اند ـ از ثمرات گوناگون روزى ببخش» (وَ ارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَراتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الآْخِرِ).
جالب این که: ابراهیم(علیه السلام) نخست تقاضاى «امنیت» و سپس درخواست «مواهب اقتصادى» مى کند، و این خود اشاره اى است به این حقیقت که تا امنیت در شهر یا کشورى حکمفرما نباشد، فراهم کردن یک اقتصاد سالم ممکن نیست!.
در این که منظور از «ثَمَرات» چیست؟ مفسران گفتگوها دارند، ولى ظاهراً ثمرات، یک معنى وسیع دارد که هر گونه نعمت مادى، اعم از میوه ها، مواد دیگر غذائى، و نعمت هاى معنوى را شامل مى شود.
در حدیثى از امام صادق(علیه السلام)مى خوانیم: هُوَ ثَمَراتُ الْقُلُوبِ: «منظور میوه دل ها است»!(1) اشاره به این که خداوند محبت و علاقه مردم را به مردم این سرزمین جلب مى کند.
این نکته، نیز قابل توجه است که: ابراهیم(علیه السلام) این تقاضا را تنها براى مؤمنان به توحید و روز جزا مى کند، شاید به خاطر این که از جمله «لایَنالُ عَهْدِى الظّالِمِین» در آیات گذشته به این حقیقت پى برده بود که گروهى از نسل هاى آینده او، راه شرک و ظلم و ستم مى پویند، و او در اینجا ادب را رعایت کرد و آنها را از دعاى خود استثنا نمود.
به هر حال، خداوند در پاسخ این تقاضاى ابراهیم(علیه السلام) چنین فرمود: «اما آنها که راه کفر را پوئیده اند بهره کمى (از این ثمرات) به آنها خواهم داد» و به طور کامل محروم نخواهم کرد! (قالَ وَ مَنْ کَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلیلاً).
اما در سراى آخرت «آنها را به عذاب آتش مى کشانم و چه بد سرانجامى دارند» (ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلى عَذابِ النّارِ وَ بِئْسَ الْمَصیرُ).
این در واقع صفت «رحمانیت» همان رحمت عامه پروردگار است که از خوان نعمت بى دریغش، همه بهره مى گیرند، و از خزانه غیبش خوبان و بدان وظیفه خور باشند، ولى سراى آخرت که سراى رحمت خاص او است، رحمت و نجاتى براى آنها نیست.
1 ـ تفسیر «قمى»، جلد 1، صفحه 62 (مؤسسه دارالکتاب) ـ «بحارالانوار»، جلد 12، صفحات 86، 92 و100.
......................
تفسیر نمونه
