شرح آیه 211 سوره مبارکه بقره

211- سَلْ بَنِي إِسْرَائِيلَ كَمْ آتَيْنَاهُم مِّنْ آيَةٍ بَيِّنَةٍ ۗ وَمَن يُبَدِّلْ نِعْمَةَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُ فَإِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ

211- از بنى اسرائیل بپرس: «چه اندازه نشانه هاى روشن (و نعمت هاى فراوان) به آنها دادیم؟» و کسى که نعمت خدا را، پس از آن که به سراغش آمد، تبدیل کند (و در مسیر خلاف به کار گیرد، گرفتار عذاب خواهد شد) که خداوند سخت کیفر است.

تبدیل نعمت به عذاب

این آیه در حقیقت، یکى از مصادیق آیات گذشته است; چرا که در آیات گذشته سخن از مؤمنان، کافران و منافقان بود، کافرانى که بر اثر لجاجت، آیات و دلایل روشن را نادیده گرفته به بهانه جوئى مى پرداختند، و بنى اسرائیل یکى از مصادیق واضح این معنى هستند.

مى فرماید: «از بنى اسرائیل بپرس، چه نشانه هاى روشنى به آنها دادیم»؟ ولى آنها این نشانه هاى روشن را نادیده گرفتند، و نعمت هاى الهى را در راه غلط صرف کردند (سَلْ بَنی إِسْرائیلَ کَمْ آتَیْناهُمْ مِنْ آیَة بَیِّنَة).

و به دنبال آن مى افزاید: «کسى که نعمت خدا را بعد از آن که به سراغ او آمد، تبدیل کند (و از آن سوء استفاده نماید، گرفتار عذاب شدید الهى خواهد شد) زیرا خداوند شدید العقاب است» (وَ مَنْ یُبَدِّلْ نِعْمَةَ اللّهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُ فَإِنَّ اللّهَ شَدیدُ الْعِقابِ).

منظور از «تبدیل نعمت»، این است که انسان امکانات و منابع مادى و معنوى را که در اختیار دارد، در مسیرهاى انحرافى و گناه به کار گیرد، و مى دانیم خداوند به بنى اسرائیل انواع نعمت ها را ارزانى داشت، پیامبران بزرگ، زمامداران نیرومند، امکانات مادى فراوان، ولى آنها نه از آن مربیان الهى بهره گرفتند، و نه از مواهب مادى استفاده صحیح کردند و به این ترتیب، مرتکب تبدیل نعمت شدند، و نیز به همین دلیل، در دنیا سرگردان گشتند و در قیامت عذاب دردناکى در انتظار دارند.

این که مى فرماید: سَلْ بَنِى اِسْرائِیْلَ: «از بنى اسرائیل بپرس»! براى این است که هم از آنها اعتراف گرفته شود و هم درس عبرتى براى مسلمانان و هشدار به کسانى باشد که از نعمت ها و مواهب الهى بهره گیرى لازم را نمى کنند.

مسأله تبدیل نعمت، و سرنوشت دردناک ناشى از آن، منحصر به بنى اسرائیل نیست، هر قوم و ملتى گرفتار آن شود، گرفتار عذاب شدید الهى در این جهان و جهان دیگر خواهد شد.

هم اکنون دنیاى صنعتى، گرفتار این بدبختى بزرگ است; زیرا با این که خداوند مواهب، نعمت ها و امکاناتى در اختیار انسان امروز قرار داده که در هیچ دورانى از تاریخ سابقه نداشته، ولى به خاطر دورى از تعلیمات الهى پیامبران گرفتار تبدیل نعمت شده و آنها را به صورت وحشتناکى در راه فنا و نیستى خود به کار گرفته و از آن مخرب ترین اسلحه ها را براى ویرانى جهان ساخته و یا از قدرت مادى خویش براى توسعه ظلم و استعمار و استثمار بهره گرفته و دنیا را به جایگاهى نا امن از هر نظر، مبدل کرده است.

نعمت خدا در این آیه، مى تواند اشاره به آیات الهى باشد، و تبدیل آن همان تحریف آن است، و یا معنى وسیعى داشته باشد که امکانات و مواهب الهى را نیز شامل گردد، و ترجیح با معنى دوم است.

....................

تفسیر نمونه