شرح آیه 212 سوره مبارکه بقره
212- زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَيَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا ۘ وَالَّذِينَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ۗ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَن يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ
212- زندگى دنیا براى کافران زینت داده شده است; (از این رو) افراد باایمان (و تهى دست) را مسخره مى کنند; در حالى که پرهیزگاران در روز رستاخیز، بالاتر از آنان هستند; و خداوند، هر کس را بخواهد بدون حساب روزى مى دهد.
«ابن عباس» مفسر معروف مى گوید: این آیه درباره اقلیت اشرافى و رؤساى قریش نازل شد، که زندگى بسیار مرفه اى داشتند، و جمعى از مؤمنان ثابت قدمِ آغاز اسلام، همچون عمار، بلال و... را که از نظر زندگى مادى فقیر و تهیدست بودند به باد استهزاء و مسخره مى گرفتند، مى گفتند: اگر پیامبر(صلى الله علیه وآله) شخصیتى داشت و از طرف خدا بود، اشراف و بزرگان از او پیروى مى کردند، آیه فوق نازل شد و به سخنان بى اساس آنها پاسخ داد.(1)
تفسیر:
کافران دنیاپرست
شأن نزول بالا که مى گوید: آیه ناظر به اشراف خودخواه قریش است، مانع از آن نیست که یک قاعده کلى و عمومى از آن استفاده کرده، یا آن را مکمل آیه پیشین درباره یهود بدانیم. آیه مى گوید: «زندگى دنیا براى کافران زینت داده شده است» (زُیِّنَ لِلَّذینَ کَفَرُوا الْحَیاةُ الدُّنْیا).
لذا از باده غرور سرمست شده «و افراد با ایمان را که احیاناً دستشان تهى است به باد مسخره مى گیرند» (وَ یَسْخَرُونَ مِنَ الَّذینَ آمَنُوا).
این در حالى است «که این افراد با ایمان و تقوا در قیامت برتر از آنها هستند» (وَ الَّذینَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ).
آنها در اعلى عِلّیین بهشت اند و اینها در دَرَکات جهنم.
زیرا در آن جهان، مقامات معنوى صورت عینى به خود مى گیرد و مؤمنان در درجات بالایى قرار خواهند گرفت، آنها گوئى بر فراز آسمان ها سیر مى کنند در حالى که اینها در اعماق زمین مى روند.
و این جاى تعجب نیست; «زیرا خداوند هر کس را بخواهد بى حساب روزى مى دهد» (وَ اللّهُ یَرْزُقُ مَنْ یَشاءُ بِغَیْرِ حِساب).
اینها در حقیقت، بشارت و آرامش است براى مؤمنان فقیر، و هشدار و تهدیدى است براى ثروتمندان مغرور و بى ایمان.
این احتمال نیز وجود دارد که: جمله اخیر اشاره به این باشد که خداوند در آینده به مؤمنان روزى بى حساب مى دهد، همان گونه که با پیشرفت اسلام این معنى تحقق یافت.
بى حساب بودن روزى خداوند به افراد با ایمان، اشاره به این است که هرگز پاداش ها و مواهب الهى به اندازه اعمال ما نیست بلکه مطابق کرم و لطف اوست و مى دانیم لطف و کرمش حدّ و حدود ندارد.
* * *
نکته:
همیشه افراد بى ایمان و دنیاپرست، که سخت فریفته زرق و برق دنیا مى باشند و افق دیدشان از چهار دیوارى ماده فراتر نمى رود، امکانات مادى را مقیاس ارزیابى همه ارزش ها مى دانند و به همین دلیل، در فکر کوتاه و علیل آنها کسانى که دستشان از ثروت تهى است فاقد شخصیت هستند و لذا آنها را به باد مسخره مى گیرند، در حالى که صاحبنظران با ایمان که بدین مشت خاک نظرى ندارند ارزش هاى مادى را در برابر ارزش هاى معنوى بى رنگ مى بینند و به آنها همچون بازیچه کودکان مى نگرند. و اگر طالب مواهب مادى دنیا هستند، براى این است که آخرت را در لابلاى آن جستجو مى کنند.
در اینجا یک سؤال باقى مى ماند که فعل مجهول «زُیِّنَ» (زینت داده شده است) چه معنى دارد؟ و فاعل آن کیست؟ کیست که زندگى دنیا را در نظر کافران زینت داده است؟ پاسخ این سؤال را در ذیل آیه 14 سوره «آل عمران» در همین جلد مطالعه خواهید نمود.
* * *
1 ـ «مجمع البیان»، جلد 2، صفحه 62، ذیل آیه مورد بحث (مؤسسة الاعلمى للمطبوعات، طبع اول، 1415 هـ ق) ـ «جامع البیان» ابن جریر طبرى، جلد 2، صفحه 454، ذیل آیه مورد بحث (دار الفکر بیروت) ـ تفسیر «آلوسى»، جلد 2، صفحه 100، ذیل آیه مورد بحث.
.............
تفسیر نمونه
