شرح آیات 10 و 11 سوره مبارکه آل عمران
10- إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلَا أَوْلَادُهُم مِّنَ اللَّهِ شَيْئًا ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمْ وَقُودُ النَّارِ
11- كَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَالَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ ۚ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ ۗ وَاللَّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ
10- اموال و فرزندان کسانى که کافر شدند، هرگز نمى تواند، چیزى از (عذاب) خداوند را از آنان بکاهد (و از کیفر، رهایى بخشد.) و آنان خود، آتشگیره دوزخند
11- (آنان در انکار و تحریف حقایق،) همچون روش فرعونیان و کسانى است که پیش از آنها بودند; آیات ما را تکذیب کردند، و خداوند آنها را به (کیفر) گناهانشان گرفت; و خداوند، سخت کیفر است
در آیات گذشته، وضع مؤمنان و غیر مؤمنان در برابر آیات محکم و متشابه بیان شده بود، در ادامه این بحث، از وضع دردناک کافران در روز قیامت پرده بر مى دارد و عواقب شوم اعمالشان را براى آنها مجسم مى سازد، مى فرماید: «کسانى که کافر شدند اموال، ثروت ها و فرزندانشان، آنها را از خداوند بى نیاز نمى کند (و در برابر عذاب الهى به آنان کمک نمى نماید) و آنها آتشگیره دوزخند» (إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا لَنْ تُغْنِیَ عَنْهُمْ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ مِنَ اللّهِ شَیْئاً وَ أُولئِکَ هُمْ وَقُودُ النّارِ).
اگر تصور مى کنند: فزونى ثروت و نفرات و فرزندان، مى تواند آنها را از عذاب الهى در این جهان، یا در آخرت حفظ کند سخت در اشتباهند.
بعضى از مفسران، این آیه را اشاره به یهود بنى نضیر و بنى قریظه دانسته اند که به اموال و فرزندان خود افتخار مى کردند.
مسلماً آنها یکى از مصادیق این آیه بوده اند، اما مفهوم آیه چنان گسترده است که کفار دیروز و امروز را شامل مى شود.
«وَقُود» ـ چنان که در سابق نیز اشاره شد ـ به معنى «آتشگیره» و چیزى که آتش را با آن مى افروزند (مانند هیزم) مى باشد، نه آتش زنه (مانند کبریت) و تعبیر وَ أُولئِکَ هُمْ وَقُودُ النّارِ: «و آنها هیزم آتش دوزخند»، مى رساند که آتش دوزخ از درون وجود خود آنها زبانه مى کشد، و وجود آنها است که آنها را آتش مى زند.
البته در بعضى از آیات داریم که آتشگیره دوزخ، علاوه بر گنهکاران، سنگ ها نیز مى باشند که ظاهراً منظور از آن بت هائى است که از سنگ مى ساختند، بنابراین، آتش دوزخ از درون وجود خودشان و اعمال و معبودهاى خودشان شعلهور مى گردد.
* * *
پس از آن به یک نمونه روشن از اقوامى که داراى ثروت و نفرات فراوان بودند ولى به هنگام نزول عذاب، این امور نتوانست مانع نابودى آنان گردد، اشاره کرده، مى فرماید: «وضع اینها همچون وضع آل فرعون و کسانى است که قبل از آنها بودند، آیات ما را تکذیب کردند (و به فزونى اموال و نفرات و فرزندان مغرور شدند اما) خداوند آنها را به کیفر گناهانشان گرفت و کیفر خداوند شدید است» (کَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ کَذَّبُوا بِآیاتِنا فَأَخَذَهُمُ اللّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَ اللّهُ شَدیدُ الْعِقابِ).
«دَأْب» در اصل، به معنى ادامه سیر و حرکت است و به معنى «هر کار و عادت مستمر» نیز مى آید. در آیه فوق، حال کافران معاصر پیامبر(صلى الله علیه وآله) به عادت مستمر و سیره نادرست آل فرعون و اقوام پیش از آنها تشبیه شده است که آیات خدا را تکذیب کردند، و خداوند آنها را به گناهانشان گرفت و در همین جهان به مجازات سختى گرفتار شدند.
این، در حقیقت هشدارى است به همه کافران لجوج که سرنوشت فرعونیان و اقوام پیشین را به خاطر بیاورند و مراقب اعمال خود باشند.
درست است که: خداوند أَرْحَمُ الرّاحِمِیْن است، ولى، به موقع خود براى تربیت بندگان، شَدِیْدُ الْعِقاب نیز مى باشد و هرگز نباید رحمت واسعه پروردگار باعث غرور کسى شود.
ضمناً از کلمه «دَأْب» استفاده مى شود: این برنامه غلط، یعنى لجاجت در برابر حقیقت، و تکذیب آیات پروردگار، خوى و عادت آنها شده و به همین جهت به مجازات شدید تهدید شده اند; زیرا تا زمانى که «گناه و خلاف» به صورت عادت و سنت، و راه و رسم در نیامده، بازگشت از آن آسان، و مجازاتش نسبتاً خفیف است ولى، هنگامى که در وجود انسان نفوذ کرد، هم بازگشت از آن مشکل است و هم مجازات آن سنگین، پس چه بهتر که کافران و گناهکاران تا دیر نشده از راه نادرست باز گردند.
.......................
تفسیر نمونه
