• تـازه هـا
  • آموزش قرآن
  • پربازدید

شرح خطبه 193 نهج البلاغه - جلسه نهم

شرح نهج البلاغه - استاد مفسر دکتر محمدعلی انصاری
بیشتر...

چرا خدا با ما سخن نمى گوید؟!

شرح آیات 118 و 119 سوره مبارکه بقره

118- وَقَالَ الَّذِينَ

بیشتر...

خطبه دویست و بیست و شش

 

دَارٌ بِالْبَلاَءِ مَحْفُوفَةٌ، وَ بِالْغَدْرِ

بیشتر...

حفظ قرآن از دستبردها!

شرح آیه 9 سوره مبارکه حجر

9إِنّا نَحْنُ نَزَّلْنَا

بیشتر...

مبانی تفسیر اجتماعی قرآن کریم

یکی از تحولات بسیار مهم قرآن‌پژوهی در دوران معاصر، پیدایش

بیشتر...

آمار بازدید

-
بازدید امروز
بازدید دیروز
کل بازدیدها
23046
15346
144131277
امروز شنبه, 17 آذر 1403
اوقات شرعی

عذاب الهی

شرح آیات 188 و 189 سوره مبارکه آل عمران

188- لَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَفْرَحُونَ بِمَا أَتَوا وَّيُحِبُّونَ أَن يُحْمَدُوا بِمَا لَمْ يَفْعَلُوا فَلَا تَحْسَبَنَّهُم بِمَفَازَةٍ مِّنَ الْعَذَابِ ۖ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ

189- وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۗ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ

188- گمان مبرآنها که از اعمال (زشت) خود خوشحال مى شوند، و دوست دارند در برابر کار (نیکى) که انجام نداده اند مورد ستایش قرار گیرند، از عذاب (الهى) برکنارند. (بلکه) براى آنها، عذاب دردناکى است!

189- و حکومت و مالکیت آسمانها و زمین، از آن خداست; و خدا بر هر چیزى تواناست.

 

محدثان و مفسران شأن نزول هاى متعددى براى آیه فوق نقل کرده اند، از جمله این که:

جمعى از یهود به هنگامى که آیات کتب آسمانى خویش را تحریف و کتمان مى کردند و به گمان خود، از این رهگذر نتیجه مى گرفتند، از این عمل خود بسیار شاد و مسرور بودند، و در عین حال دوست مى داشتند: مردم آنها را عالم و دانشمند و حامى دین و وظیفه شناس بدانند، آیه فوق نازل شد، و به پندار غلط آنها پاسخ گفت.(1)

بعضى دیگر گفته اند: آیه، درباره منافقان است، هنگامى که یکى از جنگ هاى اسلامى پیش مى آمد، آنها با انواع بهانه ها، از شرکت در میدان جنگ خوددارى مى کردند، به هنگامى که جنگجویان، از جهاد برمى گشتند، قسم یاد مى کردند، که اگر عذر نمى داشتند، هرگز جهاد را ترک نمى گفتند، و با این حال، انتظار داشتند که در برابر «کار ناکرده» مانند مجاهدان فداکار، مورد تحسین قرار گیرند!. آیه نازل شد و به این توقع نابه جا پاسخ گفت.(2)

تفسیر:

از خود راضى ها

افراد زشتکار دو دسته اند: دسته اى به راستى از عمل خود شرمنده اند، و روى طغیان غرائز، مرتکب زشتى ها و گناهان مى شوند، نجات این دسته، بسیار آسان است; زیرا همیشه بعد از انجام گناه پشیمان شده، مورد سرزنش وجدان بیدارشان قرار مى گیرند.

ولى دسته دیگرى هستند، که نه تنها احساس شرمندگى نمى کنند، بلکه به قدرى مغرور و از خود راضى هستند، که از اعمال زشت و ننگینشان خوشحالند و حتى به آن مباهات مى کنند، و از آن بالاتر، مایل هستند مردم، آنها را نسبت باعمال نیکى که هرگز انجام نداده اند، مدح و تمجید، کنند. آیه فوق مى فرماید:

«گمان مبرید این گونه اشخاص که از اعمال زشت خود خوشحالند، و دوست مى دارند، در برابر آنچه انجام نداده اند، از آنها تقدیر و ستایش شود، از عذاب پروردگار به دورند، و نجات خواهند یافت» (لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ یَفْرَحُونَ بِما أَتَوْا وَ یُحِبُّونَ أَنْ یُحْمَدُوا بِما لَمْ یَفْعَلُوا فَلا تَحْسَبَنَّهُمْ بِمَفازَة مِنَ الْعَذابِ).

بلکه نجات براى کسانى است، که حداقل از کار بد خود شرمنده اند و از این که کار نیکى نکرده اند، پشیمانند.

در پایان آیه مى فرماید: نه تنها این گونه اشخاص از خود راضى و مغرور اهل نجات نیستند، بلکه «عذاب دردناکى در انتظار آنها است» (وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلیمٌ).

از این آیه ممکن است، استفاده شود که فرح و سرور در برابر کار نیکى که انسان توفیق انجام آن را یافته (اگر به صورت معتدل باشد، و مایه غرور و خودپسندى نگردد) نکوهیده نیست.

و همچنین علاقه به تشویق و تقدیر، در برابر کارهاى نیکى که انجام شده، آن هم اگر در حدّ اعتدال باشد و انگیزه اعمال او نباشد، مذموم نخواهد بود; زیرا اینها غریزى انسان است.

اما با این حال، دوستان خدا و افرادى که در سطوح عالى ایمان قرار دارند، حتى از چنان سرور و چنین تقدیرى خود را به دور مى دارند.

آنها همواره، اعمال خود را ناچیز و کمتر از میزان لازم مى بینند، و خود را مقصر در برابر عظمت پروردگار، احساس مى کنند.

ضمناً تصور نشود، آیه فوق مخصوص به منافقانى است که در صدر اسلام بوده اند، و یا مانند آنها، بلکه، همه افرادى که، در عصر و زمان ما، در شرائط مختلف اجتماعى قرار دارند و از اعمال زشت خود شادند، و یا مردم را تحریک مى کنند که آنها را، با قلم، یا سخن، در برابر اعمالى که انجام نداده اند، تقدیر کنند، همگى مشمول این آیه اند.

این چنین افراد، نه تنها عذاب دردناک جهان دیگر، در انتظارشان است، که در زندگى این جهان نیز، گرفتار خشم مردم، و جدائى از خلق خدا، و انواع نابسامانى ها، خواهند شد.

* * *

در آیه بعد، که بشارتى است براى مؤمنان و تهدیدى است براى کافران، مى فرماید: «خداوند، مالک آسمان ها و زمین است، و او بر همه چیز قادر است» (وَ لِلّهِ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الأَرْضِ وَ اللّهُ عَلى کُلِّ شَیْء قَدیرٌ).

یعنى دلیلى ندارد که مؤمنان براى پیشرفت خود از راه هاى انحرافى وارد شوند، و به کارى که انجام نداده اند تشویق گردند، آنها مى توانند در پرتو قدرت خداوند آسمان و زمین، با استفاده کردن از طرق مشروع و صحیح به پیشروى خود ادامه دهند.

و نیز افراد بدکار و منافق که مى خواهند با استفاده از این طرق انحرافى به جائى برسند، تصور نکنند، که از مجازات پروردگارى که بر تمام هستى حکومت مى کند، نجات خواهند یافت.

* * *


1 ـ «بحار الانوار»، جلد 15، صفحه 177 ـ «مجمع البیان»، ذیل آیه مورد بحث ـ تفسیر «طبرى»، جلد 4، صفحه 136، ذیل آیه مورد بحث ـ تفسیر «رازى»، جلد 9، صفحه 456، ذیل آیه مورد بحث ـ «اسباب النزول» واحدى، صفحه 91، مؤسسه حلبى و شرکاه، 1388 هـ ق.

2 ـ تفاسیر «المنار»، «مجمع البیان»، «رازى» و «طبرى»، ذیل آیه مورد بحث ـ تفسیر «قمى»، جلد 1، صفحه 128، مؤسسه دار الکتاب قم، 1404 هـ ق.

.........................

تفسیر نمونه

aparat aparat telegram instagram این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید instagram instagram

فروشگاه و معرفی آثار استاد دکترمحمد علی انصاری