زمانی، مصطفی
نام های دیگر: استاد زمانی
موطن: نجف آباد
تاریخ وفات: ۱۴۱۰قمری
منبع: ستارگان حرم شماره ۳
تولد و تحصیل
مصطفی در بیستم شعبان سال ۱۳۵۳(۱) قمری ( ۱۳۱۳هجری شمسی) در خانواده علم و فضیلت و در شهرستان نجف آباد دیده به جهان گشود. وی ۱۷بهار در کنار پدر و مادرش سپری کرد و دروس ابتدایی را نیز در همان سالها به پایان رساند.(۲)
ذوق سرشار مصطفی به تحصیل از آغاز نوجوانی مورد توجه والدین و اطرافیان قرار گرفت، تا آنجا که در سن هفده سالگی؛ در سال ۱۳۳۰بنا به توصیه پدر و تشویق آیةالله ابراهیم ریاضی و شهید سید مجتبی نواب صفوی (۳) تحصیل علوم حوزوی را به تن کرد. او مقدمات را در مدت دو سال زیر نظر آیةالله ابراهیم ریاضی فرا گرفت و آنگاه برای تکمیل آموخته ها در سال ۱۳۳۲به حوزه علمیه قم هجرت کرد
اساتید
درسهای دوره سطح را در محضر آیات عظام و بزرگانی همچون؛ حسین نوری، ستوده، مصطفی اعتمادی، مشکینی، محقق داماد و پسندیده
صفحه ۱۹۰
فرا گرفت.(۴) و مدت زیادی نیز از محضر علامه طباطبایی کسب فیض کرد.(۵) آنگاه درسهای خارج فقه و اصول را به مدت دو سال در محضر آیةالله العظمی بروجردی (ره)و بیش ازهشت سال در محضر حضرت آیةالله العظمی امام خمینی (ره)فرا گرفت و موفق به تقریر درس خارج فقه مکاسب حضرت امام شد.
هم مباحثه های ایشان در این دوران عبارت بودند از: شیهد آیت الله ربانی امامی، شهید آیت الله قدوسی، شهید آیت الله ربانی شیرازی و آیت الله هاشمی رفسنجانی
شروع مبارک
استاد زمانی پس از سالها تحصیل، خود را برای مبارزه ای علمی و عملی آماده ساخت و با سلاح قلم دست به فعالیت گسترده فرهنگی زد. وی با حداقل امکانات به احیاء ارزشهای دینی و اسلامی پرداخت.
استاد که در میان دوستانش به سختکوشی معروف بود،(۶) در متن جامعه ای که در معرض تهاجم فرهنگی قرار داشت، زندگی می کرد. تهاجمی که قصدش براندازی باورهای دینی و حریمهای انسانی بود.
استاد سید جمال الدین دین پرور درباره اوضاع فرهنگ و سیاسی این دوران می نویسد:
« … آنها که در جریان و موقعیت فرهنگی سالهای ۱۳۴۰هستند، در آن سالهای تاریک و ظلمانی که نسل جوان پناهگاهی نداشت و در مورد مسایل جنسی، روانی و اجتماعی سخت درگیر محله ها و کتابهای گمراه کننده بود که صریحا این
صفحه ۱۹۱
قشر را به سوی فحشا و فساد و در نتیجه بردگی استعمار می کشاندند… امثال زمانی ها دست به کار شدند و قلم به دست گرفتند و به دریا زدند و به راستی شب و روز کار کردند.» (۷)
یکی از دوستان نزدیک استاد که سالها شاهد فعالیت وی بوده است، می گوید:
« مدادالعلماء افضل من دماء الشهداء. به حق عالمان برتر از شهیدان اند که قلم به دست گیرند و خون شهیدان را در رگهای اندیشه ها جاری سازند و پیام آنان را به گوش همگان برسانند و استاد زمانی از اینان بود… در بین عالمان و اندیشمندان ما همواره فرهیختگانی بوده و هستند که مشعل دار هدایت و ارشاد نسل جوان اند و چونان شمع می سوزند تا راه بنمایند و گمگشتگان وادی حیرت را به وادی ایمن رسانند و استاد زمانی از اینان بود.»(۸)
انتشارات پیام اسلام و الزهرا (س)
استاد با شهید دکتر مفتح در جلسات مجمع اسلام شناسی آشنا شد و این معرفت بر غنای فکری و دامنه برنامه های فرهنگی اش افزود. در سال ۱۳۴۹هجری(۹) با همفکری شهیدان گرانقدر؛ بهشتی، محمد مفتح و شیخ غلامحسین حقانی. بر اساس ضرورتهای سیاسی و فرهنگی انتشارات پیام اسلام را در قم تأسیس کرد و عمده فعالیتهای آن را پیرامون هدایت فرهنگی و سیاسی نسل جوان قرار داد.
همزمان با فعالیتهای پیام اسلام برای احقاق حقوق زن در اسلام و
صفحه ۱۹۲
شناساندن مقام زنان در سال ۱۳۵۳ه.ش هیئت تحریریه انتشارات الزهراء را در قم بنیان نهاد که ثمره آن کتابهایی بود که توسط بانوان نوشته می شد و استاد بعد از بازنویسی به نام آن افراد به چاپ می رساند. این اقدام از دو بعد اهمیت داشت، نخست اینکه واقعیتها به قلم زنانی که صراط مستقیم را دریافته بودند، بیان می شد و دوم اینکه نگارنده ها تشویق می شدند و برای فعالیت و حضور پربارتر در محافل علمی و دینی آماده می گشتند.(۱۰)
تقویت کتابخانه ها و آموزش هنرمندان
استاد کتابهای موردنیاز هزار و پانصد کتابخانه سیّار (۱۱) در شهرستانهای مختلف را که عضو انتشارات پیام اسلام بودند، تهیه و ارسال می کرد. البته ارسال رایگان این کتابها معادل سیصد هزار تومان برای وی هزینه در پی داشت.
استاد برای تربیت افراد خوش استعداد و انتقال هنر نویسندگی به آنان از هیچ کوششی دریغ نمی کرد و برای این منظور شبهای چهارشنبه روش نویسندگی را تدریس می کرد. همچنین از راه مکاتبه افراد علاقمند به نویسندگی را راهنمایی می نمود.(۱۲)
فعالیتهای مبارزاتی
او با خود عهد بسته بود تا از پیروی امام قدس سره که سالها از خرمن وجود او بهره برده بود، دست بر ندارد و در این راستا همگام با دیگر شاگردان و یاران حضرت امام از جمله شهیدان، ربانی املشی، قدوسی، ربانی شیرازی ( رحمة الله علیهم) و هاشمی رفسنجانی(۱۳) به مبارزه علیه طاغوت پرداخت و
صفحه ۱۹۳
برای ترویج اندیشه های بلند حضرت امام تلاش کرد. در سال ۱۳۵۲به خاطر نوشتن کتاب ( نماز گفتگو با خدا) توسط ساوک تحت تعقیب قرار گرفت و کتابش به بهانه مضر بودن جمع آوری شد و خودش نیز دستگیر و روانه زندان قزل قلعه تهران گردید و پس از تحمّل یک سال حبس از زندان آزاد شد.(۱۴)
بعد از آزدای در راه مبارزه برای رسیدن به حکومت اسلامی با محور « ولایت فقیه» از هیچ کوششی دریغ نکرد. بارها به ساوک احضار شد و چهار بار به زندان محکوم گردید.(۱۵) آخرین دفعه که استاد زمانی از زندان آزاد شد، فعالیتهایش را به صورت مخفی ادامه داد و در نهایت به کشورهای عراق و کویت مهاجرت کرد.(۱۶)
در جرأت و شجاعت استاد همین بس که وی اولین کسی بود که کتاب ارزشمند کشف الاسرار حضرت امام را در قم به چاپ رساند، علاوه بر آن اعلامیه ها و رساله علمیه و پیامهای امام را نیز به طور مخفیانه در ایران پخش می کرد.(۱۷) استاد سید جمال الدین دین پرور در مورد فعالّیتهای وی می نویسد:
« استاد زمانی نقش مهمی در انقلاب و نسل جوان داشت.کسانی که کتابهای ایشان را خوانده بودند، روح مذهبی و اعتقادات صحیح و تفکر اجتماعی سیاسی صحیح پیدا می کردند و از یاران انقلاب می شدند…
در آن روزگار که مبارزه علیه طاغوت در اشکال مختلف وجود داشت و در کنار آن بازار زندانهاو تبعیدها گرم بود… رفت و آمد به شهرهای دور دست و بد آب و هوا برای دیدار با تبعیدیها
صفحه ۱۹۴
یکی از برنامه های اصلی مبارزه بود و در این رفت و آمدها بسیاری ار مطالب و اخبار رد و بدل می شد. به خاطر دارم با استاد زمانی و یکی دیگر از دوستان برای دیدن دوستان تبعیدی می رفتیم. با آنکه استاد زمانی… سخت درگیر مشکلات بود… در هر صورت طی مدتها تماس در مسیرهای سخت و طولانی و شهرهای مرزی و غیره استقامت، اخلاق، تدین و سخت کوشی افراد روشن می شد و استاد زمانی از یاران و دوستان صدیقی بود که واجد همه این فضایل بود و در جمع ما مکمل و همراه و همفکر بود.(۱۸)
استاد مصطفی زمانی که در بدو ورود امام بعد از سالها تبعید و دوری از وطن نوشته است، اظهار می دارد:
بسم الله الرحمن الرحیم
خون شهیدان می توفد، اشک یتیمان می جوشد، ضجّه مادران قلبها را می شکافد و این فریاد الله کبر مجدّد قرن، قائد بزرگ، امام خمینی بود که مرهمی شد دل داغداران را. ورود آن استاد بزرگ را به وطن، به سرزمین باروت و خون تبریک می گوییم، به این امید که نه تنها با صلابت و رهبریهای خردمندانه آن بزرگوار، جمهوری اسلامی در ایران برقرار گردد بلکه ( اتحاد جماهیر اسلامی) در سراسر گیتی پایه گذاری شود. (۱۹)
مصفطی زمانی
از طرف جامعه نویسندگان حوزه علمیه قم
صفحه ۱۹۵
خاطره ای از امام
حجة الاسلام غرویان درباره ارتباط استاد با امام می نویسد:
« در جمعی با حضور استاد زمانی سخن از خاطرات و حشر و نشرهای ایشان با حضرت امام پیش آمد. ایشان خاطرات زیادی نقل کردند و در لابه لای نقل خاطرات گفتند: من در تمام مدت زیادی که با حضرت امام بودم، هرگز ندیدم ایشان برای کسب شهرت و مقام قلمی بزنند و قدمی بردارند؛ بلکه بالعکس حضرت امام همواره از شهرت آوازه فرار می کردند و حتی اطرافیان و شاگردان خود را نیز به خاطر اقداماتی از این دست به شدت توبیخ می کردند، با همه اینها خود شاهد بودم که چگونه امام و نه تنها در قم و در این کشورهای اسلامی بلکه در کل جهان شهرت آوازه جهانی یافتند… و این خود یک درس خداشناسی برای من بود و یافتم که کارها به دست خدا و اراده و مشیت الهی بر همه چیز حکم است.» (۲۰)
« ویژگیهای اخلاقی استاد»
تواضع
تواضع و خشوع استاد زمانی زبانزد عام و خاص بود؛ نویسنده دانشمندی که با آن همه فعالیت و نوشتن انواع کتابها، اما ظاهر و رفتار خاضعانه اش به گونه ای بود که بسیاری از هم کسوتانش نیز او را نمی شناختند. خضوع و تواضع استاد زمانی سطحی و ظاهری نبود، ریشه
صفحه ۱۹۶
در درون او داشت، از عمق جان او مایه می گرفت و این جز از تقوای الهی نمی توانست باشد.(۲۱)
پناه نسل جوان
ارتباط مکاتبه ای یا حضوری با جوانان از دیگر فعالیتهای استاد زمانی بود تا آنجا که در اواخر عمر روزانه چهل تا پنجاه تلفن و نامه را پاسخ می داد.
او گروههایی را در شهرستانها دعوت به همکاری کرده بود و آنها موظف بودند با جوانها ارتباط مستمر داشته باشند.(۲۲) استاد در طول هشت سال دفاع مقدس نیز کتابهای متعددی به جبهه و خانواده های شهداء و جانبازان اهداء می کرد.(۲۳)
آثار
استاد مصطفی زمانی در طول سالها فعالیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی هفتاد اثر، تألیف و ترجمه از خود به یادگار گذاشت که برخی از آنها برای بیست و پنجمین بار به چاپ رسیده اند. آثار استاد را می توان بر شش بخش تقسیم کرد.
داستانهای اسلامی و معارف دین
۱ – قصه های قرآن. ۲ – کارنامه محمد ۳ – .(ص)مردان پک از نظر امام صادق ۴ – .(ع)قهرمان توحید ابراهیم بت شکن. ۵ – سلیمان و بلقیس. ۶ – داستانهای مصور اسلامی، مرغ سلیمان، طوفان نوح، بابا آدم و ننه حواه،
صفحه ۱۹۷
لقمان حکیم، اویس فضا نورد، شتر صالح، گلستان، آتش، قوچ بهشتی. ۷ – فروع دین. ۸ – پیشگوئی های علمی قرآن. ۹ – روزه و ماه خوا( ترجمه) .
امام علی (ع)و نهج البلاغه
۱۰ – علی بن ابیطالب پیشوای مسلمین. ۱۱ – نهج البلاغه از دیدگاه قرآن ( شرح نهج البلاغه) ؛ در چهار جلد. ۱۲ – نهج البلاغه ترجمه با فهرست موضوعی. ۱۳ – امام علی
(ع)صدای عدالت انسانی – جلد پنجم. ۱۴ – ترجمه دیوان امام علی(ع) ۱۵ – .امام کاظم .(ع)
جهان اسلام
۱۶ – بسوی اسلام یا آئین کلیسا. ۱۷ – شیعه و مامداران خودسر. ۱۸ – کودک نیل یا مرد انقلاب. ۱۹ – حدود خسارت جهان و انحطاط مسلمین. ۲۰ – نقش کلیسا در ممالک اسلامی. ۲۱ – مذهب و رهبر ما. ۲۲ – جنایات غربی در شرق. ۲۳ – طمعکاران کینه ورز. ۲۴ – اسلام و تمدن حدید. ۲۵ – اسلام و خدمات اجتماعی. ۲۶ – سرنوشت استعمار در ممالک اسلامی. ۲۷ – اسلام از نظر یک مسیحی. ۲۸ – نقشه های استعمار و نغمه های شوم. ۲۹ – کنفرانس مذهبی لبنان ( ترجمه) . ۳۰ – آینده اسلام.
مسائل نوجوانان و جوانان
۳۱ – نردبان ترقی ( ما رمز ترقی) . ۳۲ – اعتیادهای خطرنک. ۳۳ – دختر وظیفه شناس. ۳۴ – مرگ سبز. ۳۵ – چرا رفوزه شدم. ۳۶ – دوستی های تلخ و شیرین. ۳۷ – بلوغ و غریزه جنسی. ۳۸ – طوفان جوانی. ۳۹ – خودکشی.
صفحه ۱۹۸
۴۰ – نماز نیروی مقاومت اسلامی. ۴۱ – خط کور. ۴۲ – هنر چیست و هنرمند کیست.
مسائل زناشویی و ازدواج
۴۳ – عروسی تولدی جدید. ۴۴ – پیمان زناشوئی.
کتب علمی
۴۵ – تقریرات درس خارج مکاسب حضرت امام رضوان ا… . ۴۶ – خودآموز کفایه الاصول با حاشیه های توضیحی. ۴۷ – و آخرین اثر استاد که کتاب است با عنوان وسواس پیدایش رشد و درمان آن.
این کتاب را استاد اول به زبان عربی نوشته است که بعدها به فارسی آن را ترجمه کرده است. این اثر تحقیق بر محور مدارک فقهی و روانشناسی اسلامی است که در طول هفت سال نوشته شده و مشتمل بر سه بخش است؛ منشاء وسواس، رشد وسواس و درمان وسواس.برخی از خصوصیات ویژه استاد زمانی استاد مصطفی زمانی در نگاه دوستان و آشنایان ویژگی هایی داشته که فهرست وار اشاره می شود. این نکات را دوستان و نزدیکان ایشان همانند آقایان محمد باقر حجتی، احمد صادقی اردستانی، محمد مشایخی، غلامحسین رحیمی، محمدی اشتهاردی، محمدی معتمدی، عبدالرحیم حجتی و برادر چیتگر یادآوری کرده اند.
صفحه ۱۹۹
۱ – اهداء کتب به جوانان.
۲ – انجام وظیفه و تکلیف.
۳ – تلاش بی وقفه برای آگاهی نسل جوان.
۴ – تقویت و تربیت نویسندگان جوان.
۵ – کمک به محرومین و مستمندان.
۶ – نصایح پدرانه به جوانان.
۷ – دعا برای رفع مشکل جوانان.
۸ – قبل از شروع در دفتر کار خود دو رکعت نماز می خواند و بعد شروع به کار می کردند.
۹ – توسل به معصومین (ع).
۱۰ – نذر کردن برای مشکل گشایی جوانان .
۱۱ – یاری جستن از افراد ذی صلاح علمی .
۱۲ – یاری جویی از متولیان اجرایی کارهای فرهنگی .
۱۳ – ترغیب جوانان حوزه و دانشگاه به مشکل شناسی و چاره جوئی.
۱۴ – استفاده از نیروهای کار آمد شهرستانها.
۱۵ – دقت در رسیدگی نامه ها .
۱۶ – کارهای ابتکاری .
۱۷ – خستگی ناپذیری و جهاد مقدس فرهنگی.
۱۸- بزرگواره پکیزی روح و اخلاص در نویسندگی.
۱۹ – سنگر یابی فرهنگی به موقع.
۲۰ – بی اعتنایی به ظواهر دنیا.
۲۱ – آرامش و اطمینان.
۲۲ – پرکاری و پرجنب و جوش.
۲۳ – استقامت در برابر حوادث تلخ زندان و شکنجه طاغوت.
۲۴ – نظم در کارها .
۲۵ – کار و تلاش پی گیر و بی وقفه .
۲۶ – آشنایی به دردهای جامعه و قلم به دست.
۲۷ – خلوص در پیشگاه خاندان رسالت.
۲۸ – دقت در امور تشویق.
۲۹ – صرفه جویی.
۳۰ – مأمن جوانان .
۳۱ – خضوع و تواضع.
۳۲ – دارای طبع خالی از رقابت
صفحه ۲۰۰
۳۳ – یک دنیا معرفت و علم و عشق و احساس
۳۴ – چون شمعی می سوخت
۳۵ – و در حرکات و نگاه ها و کلام و نوشته هایش تواضع داشت.
عروج
این عالم رباّنی بعد از عمری تلاش و مجاهدت عاقبت در شب سه شنبه؛ بیست و نه بهمن ماه سال هزار و سیصد و شصد و نه در سن پنجاه و هشت سالگی بعد از بیماری نسبتا کوتاه در اثر سکته مغزی دار فانی را وداع گفت و به ملکوت اعلی پیوست و خیل عاشقان و دوستان خود را در سراسر کشور اسلامی، علی الخصوص حوزه مقدسه در غم هجر خود به سوگ نشاند و پیکرش را در میان حزن و اندوه از مسجد امام حسن عسکری (ع)در قم به بارگاه ملکوتی حضرت معصومه(س) و در صحن مطهر در هجره شماره سه با شکوه خاصی به خک سپردند.
پی نوشت ها:
۱ – گنجینه دانشمندان ۷جلد ۷ص ۳۰۱محمد شریف رازی .
۲ – همان .
۳ – اطلاعات ۱۳۷۰/۱۱/۲۷٫
۴ – گنجینه دانشمندان جلد ۷ص ۳۰۱محمد شریف رازی .
۵ – رسالت، ۱۳۷۰/۱۰۸٫
۶ – همان .
۷ – رسالت، ۱۳۷۰/۱۲/۳٫
۸ – رسالت، همان .
۹ – اطلاعات، ۱۳۷۰/۱۲/۳٫
۱۰ – رسالت، ۱۳۷۰/۱/۸٫
۱۱ – همان .
۱۲ – همان .
۱۳ – رسالت، ۱۳۷۰/۱/۸استاد محمد حسین حق جو داماد محترم مرحوم استاد زمانی، در یادواره استاد زمانی، ص ۹٫
۱۴ – همان .
۱۵ – اطلاعات ۱۳۷۰/۱۱/۲۷حجة الاسلام صادقی اردستانی، یادواره و کتابخانه استاد زمانی، ص ۷۶٫
۱۶ – رسالت، ۱۳۷۰/۱/۸٫
۱۷ – همان .
۱۸ – همان .
۱۹ – رسالت، ۱۳۷۰/۱۲/۳٫
۲۰ – کتاب مرکز اسناد انقلاب اسلامی، جلد ۲ص ۶۵۵٫
۲۱ – اطلاعات، ۱۳۷۰/۱۲/۳٫
۲۲ – همان .
۲۳ – رسالت ۱۳۷۰/۱/۸٫
نویسنده : علی احمد پورترکمانی
آثار:
- خودآموز کفایه الاصول با حاشیه های توضیحی
- وسواس پیدایش رشد و درمان آن
- علی بن ابیطالب پیشوای مسلمین
- نهج البلاغه از دیدگاه قرآن
- نهج البلاغه ترجمه با فهرست موضوعی
- ۱۳امام علی (ع)صدای عدالت انسانی
- ترجمه دیوان امام علی(ع)
- امام کاظم .(ع)
- بسوی اسلام یا آئین کلیسا
- شیعه و مامداران خودسر
- کودک نیل یا مرد انقلاب
- حدود خسارت جهان و انحطاط مسلمین
- نقش کلیسا در ممالک اسلامی
- مذهب و رهبر ما
