شرح آیه 71 سوره مبارکه النساء

71- يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَكُمْ فَانفِرُوا ثُبَاتٍ أَوِ انفِرُوا جَمِيعًا

71- اى کسانى که ایمان آورده اید! آمادگى خود را (در برابر دشمن) حفظ کنید; و در گروه هاى متعدّد، یا به صورت یک گروه، (طبق شرایط موجود، به سوى دشمن) حرکت نمایید

آماده باش دائمى

در آیه فوق، قرآن خطاب به عموم مسلمانان کرده و دو دستور مهم براى حفظ موجودیت اجتماعشان به آنها مى دهد:

نخست مى فرماید: «اى کسانى که ایمان آورده اید! با کمال دقت مراقب دشمن باشید مبادا غافلگیر شوید و از ناحیه آنها خطرى به شما برسد»! (یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَکُمْ).

آنگاه دستور مى دهد: براى مقابله با دشمن از روش ها و تاکتیک هاى مختلف استفاده کنید و «در دسته هاى متعدد یا به صورت اجتماع، براى دفع دشمن حرکت کنید» (فَانْفِرُوا ثُبات أَوِ انْفِرُوا جَمیعاً).

آنجا که لازم است در دسته هاى مختلف و پراکنده حرکت کنید از این طریق وارد شوید، و آنجا که ایجاب مى کند همگى به صورت یک ارتش به هم پیوسته به میدان دشمن بشتابید، اجتماع را فراموش نکنید.

«ثُبات» جمع «ثُبة» (بر وزن گنه) به معنى دسته جات پراکنده است و در اصل از ماده «ثَبْى» به معنى جمع گرفته شده.

«حِذْر» (بر وزن خضر) به معنى بیدارى و آماده باش و مراقبت در برابر خطر است و گاهى به معنى وسیله اى که به کمک آن با خطر مبارزه مى شود نیز آمده.

بعضى از مفسران «حِذْر» را در آیه فوق تنها به معنى «اسلحه» تفسیر کرده اند، در حالى که «حِذْر» معنى وسیعى دارد و مخصوص «اسلحه» نیست، به علاوه در آیه 102 همین سوره دلیل روشنى است که حذر با اسلحه تفاوت دارد آنجا که مى فرماید: ... أَنْ تَضَعُوا أَسْلِحَتَکُمْ وَ خُذُوا حِذْرَکُمْ:

«مانعى ندارد که به هنگام ضرورت، در موقع نماز در میدان جنگ سلاح خود را به زمین بگذارید، ولى حذر یعنى مراقبت و آماده باش را از دست ندهید»!

این آیه دستور جامع و همه جانبه اى به تمام مسلمانان، در همه قرون و اعصار، مى دهد که: براى حفظ امنیت خود و دفاع از مرزهاى خویش، دائماً مراقب باشند، و یک نوع آماده باش مادّى و معنوى به طور دائم بر اجتماع آنها حکومت کند.

جالب این که: معنى «حِذْر» به قدرى وسیع است که هر گونه وسیله مادّى و معنوى را در بر مى گیرد، از جمله این که مسلمانان باید در هر زمان از موقعیت دشمن، نوع سلاح، روش هاى جنگى، میزان آمادگى، و تعداد اسلحه و کارائى آنها با خبر باشند; زیرا تمام این موضوعات در پیشگیرى از خطر دشمن و حاصل شدن مفهوم «حِذْر» مؤثر است.

و از طرف دیگر: براى دفاع از خویشتن نیز هر گونه آمادگى از نظر روانى و معنوى، و از نظر بسیج منابع فرهنگى، اقتصادى و انسانى، و همچنین استفاده از کامل ترین نوع سلاح زمان و طرز به کار گرفتن آن را فراهم سازند.

مسلماً اگر مسلمانان همین یک آیه را در زندگى خود پیاده کرده بودند در طول تاریخ پر ماجراى خویش هرگز گرفتار شکست و ناکامى نمى شدند.

و همان طور که آیه فوق اشاره مى کند نباید در استفاده کردن از روش هاى مختلف مبارزه، جمود به خرج داد، بلکه باید با توجه به مقتضیات زمان و مکان، و چگونگى موقعیت دشمن اقدام نمایند، آنجا که وضع دشمن طورى است که باید در دسته جات مختلف به سوى او بروند از این روش استفاده کنند و هر کدام برنامه مخصوص به خود در مقابله با او داشته باشند، و آنجا که ایجاب مى کند همه با برنامه واحد، تهاجم را شروع کنند در یک صف بایستند.

از اینجا روشن مى شود این که: بعضى از افراد اصرار دارند مسلمانان در مبارزات اجتماعى خود، همه، روش واحدى را انتخاب کنند و هیچگونه تفاوتى در تاکتیک ها نداشته باشند، علاوه بر این که با منطق و تجربه، سازگار نیست با روح تعلیمات اسلام نیز موافق نمى باشد.

و شاید آیه فوق اشاره اى به این معنى نیز در بر داشته باشد که مسأله مهم پیشبرد اهداف واقعى است، خواه موقعیت ایجاب کند که همه از یک روش استفاده کنند و یا از روش هاى گوناگون.

ضمناً از کلمه «جَمِیْعاً» استفاده مى شود: براى مقابله با دشمن همه مسلمانان بدون استثناء باید شرکت جویند و این حکم اختصاص به دسته معینى ندارد.

.......................

تفسیر نمونه