قَدْ أَضَاءَ الصُّبْحُ لِذِي عَيْنَيْنِ.

امام(عليه السلام) فرمود: صبح براى آنها كه دو چشم بينا دارند روشن است.

شرح و تفسير

نشانه هاى حق آشكار است

امام(عليه السلام) در اين كلام حكيمانه به كسانى كه حق را با تمام ظهور و بروز آن فهم نمى كنند هشدار مى دهد و مى فرمايد: «صبح براى آنها كه دو چشم بينا دارند روشن است»; (قَدْ أَضَاءَ الصُّبْحُ لِذِي عَيْنَيْنِ). اشاره به اين كه كسانى كه چشم بصيرت دارند حق را به خوبى درك مى كنند، زيرا نشانه هاى آن كاملاً آشكار است; خواه اين حق به معناى ذات پاك پروردگار باشد آن گونه كه قرآن مجيد مى فرمايد: «(سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِى الاْفَاقِ وَفِى أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَىْء شَهِيدٌ); به زودى نشانه هاى خود را در اطراف عالم و در درون جانشان به آنها نشان مى دهيم تا براى آنان آشكار گردد كه او حق است. آيا كافى نيست كه پروردگارت بر همه چيز شاهد و گواه است» و يا اين كه مراد از صبح قرآن مجيد است، همان گونه كه مى فرمايد: «(قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُبِينٌ); (آرى) از طرف خدا نور و كتاب روشنگرى به سوى شما آمد». يا اين كه منظور آيين اسلام و آورنده آن باشد آن گونه كه قرآن مى فرمايد: «(لاَ إِكْرَاهَ فِى الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنْ الغَىِّ); اكراهى در قبول دين نيست. (زيرا) راه راست از راه انحرافى روشن شده است» و يا اين كه مراد رسول گرامى اسلام باشد همان گونه كه مى خوانيم: «(يَا أَيُّهَا النَّبِىُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِداً وَمُبَشِّراً وَنَذِيراً * وَدَاعِياً إِلَى اللهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجاً مُّنِيراً); اى پيامبر! ما تو را گواه فرستاديم و بشارت دهنده و بيم دهنده; و تو را دعوت كننده به سوى خدا به فرمان او قرار داديم و چراغى روشنى بخش». يا مقصود خود حضرت (و امامان اهل بيت) باشد، چنان كه در زيارت «جامعه» آمده است: «خَلَقَكُمُ الله أنواراً فَجَعَلَكُمْ بِعَرْشِهِ مُحْدِقينَ حَتّى مَنَّ عَلَيْنا بِكُمْ». و در خطبه 87 نهج البلاغه نيز به اين معنا اشاره شده است. يا اين كه منظور تمام آنچه گذشت و تمام حقايق عالم هستى است. قرآن مجيد در سوره «اسراء» آيه 72 نيز مى فرمايد: «(وَمَنْ كَانَ فِى هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِى الاْخِرَةِ أَعْمَى وَأَضَلُّ سَبِيلا); اما كسى كه در اين جهان (از ديدن چهره حق) نابينا بوده است در آخرت نيز نابينا و گمراه تر است». به هر حال اين جمله به صورت ضرب المثلى در آمده و واژه «صبح» كنايه از حق و «ذى عَيْنَيْن» كنايه از صاحبان بصيرت و آگاه و واژه «أضاء» اشاره به ظاهر بودن حق است. حال اگر كسانى گمراه شوند به علّت نابينايى آنهاست، يا اين كه چشم دارند و بر هم مى گذارند يا خفاش صفت از ديدن آفتاب حق به شب هاى تاريك و ظلمانى پناه مى برند. آنها سزاوار هرگونه سرزنش و مجازاتند آن گونه كه شاعر پارسى زبان مى گويند: راه است و چاه و ديده بينا و آفتاب *** تا آدمى نگاه كند پيش پاى خويش چندين چراغ دارد و بيراهه مى رود *** بگذار تا بيفتد و بيند سزاى خويش!