شرح آیه 82 سوره مبارکه النساء

82- أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ ۚ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلَافًا كَثِيرًا

82- آیا درباره قرآن نمى اندیشند؟! در حالى که اگر از سوى غیر خدا بود، اختلاف فراوانى در آن مى یافتند

سند زنده اى بر اعجاز قرآن

به دنبال نکوهش هائى که در آیات قبل، از منافقان به عمل آمد، در اینجا به آنها و همه کسانى که در حقانیت قرآن مجید شک و تردید دارند اشاره کرده، مى فرماید: «آیا آنها درباره وضع خاص این قرآن اندیشه نمى کنند و نتایج آن را بررسى نمى نمایند این قرآن اگر از ناحیه غیر خدا نازل شده بود حتماً تناقض ها و اختلاف هاى فراوانى در آن مى یافتند» (أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ کانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللّهِ لَوَجَدُوا فیهِ اخْتِلافاً کَثیراً).

اکنون که در آن هیچگونه اختلاف و تناقض نیست باید بدانند از طرف خداوند نازل شده است.

«تَدَبُّر» در اصل، از ماده «دَبر» (بر وزن ابر) به معنى پشت سر و عاقبت چیزى است، بنابراین «تدبّر» یعنى بررسى نتایج، عواقب و پشت و روى چیزى مى باشد، و تفاوت آن با «تفکّر»، این است که: «تفکّر» مربوط به بررسى علل و خصوصیات یک موجود است، اما «تدبّر» مربوط به بررسى عواقب و نتایج آن است، از آیه فوق چند مطلب استفاده مى شود:

1 ـ مردم موظفند درباره اصول دین و مسائلى همانند صدق دعوى پیامبر(صلى الله علیه وآله) و حقانیت قرآن مطالعه و بررسى کنند و از تقلید و قضاوت هاى کورکورانه بپرهیزند.

2 ـ قرآن ـ بر خلاف آنچه بعضى مى پندارند ـ براى همه قابل درک و فهم است; زیرا اگر قابل درک و فهم نبود دستور به «تدبر» در آن داده نمى شد.

3 ـ یکى از دلائل حقانیت قرآن و این که از طرف خدا نازل شده این است که در سراسر آن تضاد و اختلاف نیست براى روشن شدن این حقیقت به توضیح زیر توجه فرمائید:

«روحیات هر انسانى دائماً در تغییر است، قانون تکامل در شرائط عادى در صورتى که وضع استثنائى به وجود نیاید، انسان، روحیات و افکار او را هم در بر مى گیرد و دائماً با گذشت روز و ماه و سال، زبان و فکر و سخنان انسان ها را دگرگون مى سازد، اگر با دقت نگاه کنیم هرگز نوشته هاى یک نفر نویسنده در طى مدتى یکسان نیست، بلکه آغاز و انجام یک کتاب نیز تفاوت دارد، مخصوصاً اگر کسى در کوران حوادث بزرگ قرار گرفته باشد، حوادثى که پایه یک انقلاب فکرى، اجتماعى و عقیده اى همه جانبه را پى ریزى کند.

او هر قدر بخواهد سخنان خود را یکسان، یکنواخت و عطف به سابق تحویل دهد قادر نیست، به خصوص اگر درس نخوانده و پرورش یافته یک محیط کاملاً عقب افتاده باشد.

اما قرآن که در مدت 23 سال بر طبق احتیاجات و نیازمندى هاى تربیتى مردم در شرائط و ظروف کاملاً مختلف نازل شده، کتابى است که درباره موضوعات کاملاً متنوع سخن مى گوید و مانند کتاب هاى معمولى که تنها یک بحث اجتماعى، یا سیاسى، یا فلسفى، یا حقوقى و یا تاریخى را تعقیب مى کند نیست، بلکه:

گاهى درباره توحید و اسرار آفرینش.

زمانى درباره احکام و قوانین و آداب و سنن.

وقت دیگر درباره امت هاى پیشین و سرگذشت تکان دهنده آنان.

و زمانى درباره مواعظ، نصایح، عبادات و رابطه بندگان با خدا سخن مى گوید، و به گفته دکتر «گوستاو لبون»:

قرآن کتاب آسمانى مسلمانان منحصر به تعالیم و دستورهاى مذهبى نیست، بلکه دستورهاى سیاسى و اجتماعى مسلمانان نیز در آن درج است.

چنین کتابى با این مشخصات، عادتاً ممکن نیست خالى از تضاد، تناقض، پراکنده گوئى و نوسان هاى زیاد باشد.

اما هنگامى که مى بینیم باتمام این جهات همه آیات آن هماهنگ، خالى از هر گونه تضاد و اختلاف و ناموزونى است، به خوبى مى توانیم حدس بزنیم که این کتاب زائیده افکار انسان ها نیست، بلکه از ناحیه خداوند است، چنان که خود قرآن این حقیقت را در آیه فوق بیان کرده است».(1)

* * *

1 ـ از کتاب «قرآن و آخرین پیامبر»، صفحه 309.

...................

تفسیر نمونه