أَیُّهَا النَّاسُ، لاَ یَجْرِمَنَّکُمْ شِقَاقِی، وَلاَ یَسْتَهْوِیَنَّکُمْ عِصْیَانِی، وَ لاَ تَتَرَامَوْا بِالأَبْصَارِ عِنْدَ مَا تَسْمَعُونَهُ مِنِّی. فَوَالِّذِی فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ، إِنَّ الَّذِی أُنَبِّئُکُمْ بِهِ عَنَ النَّبِىِّ الأُمِّیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهَ وَ آلِهِ، مَا کَذَبَ الْمُبَلِّغُ، وَ لاَ جَهِلَ السَّامِعُ.

اى مردم! دشمنى و مخالفت با من، شما را وادار به گناه نسازد، و نافرمانى نسبت به من شما را به پيروى از هواى نفس نکشاند، و به هنگام شنيدن سخنانم با ديده انکار به يکديگر نگاه نکنيد. سوگند به آن کس که دانه را (در دل خاک) شکافت و بشر را آفريد! آنچه را که به شما خبر مى دهم، از پيامبر امّى(صلى الله عليه وآله) است. نه آن کس که (اين حقايق را) به من ابلاغ کرده، دروغ گفته است و نه شنونده جاهل بوده، (که نتواند سخنان رسول خدا را به درستى حفظ کند).

آنچه مى گویم عین واقعیّت است

امام(علیه السلام) در این بخش، در واقع مقدّمه چینى مى کند براى بخش بعد که پرده از حوادث مهم آینده بر مى دارد و به مردم اطمینان مى دهد که آنچه را درباره حوادث آینده پیشگویى مى کند، واقعیّت هاى قطعى و یقینى است که از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)شنیده است و تخلّفى در آن وجود ندارد.

تعبیرات این بخش نشان مى دهد که امام(علیه السلام) قبلا هم پیشگویى هایى کرده است و بعضى از منافقان کوردل، یا مؤمنان ضعیف و ناآگاه با دیده انکار به آن نگریستند.

مى فرماید: «اى مردم! دشمنى و مخالفت با من، شما را وادار به گناه نسازد و نافرمانى نسبت به من شما را به پیروى از هواى نفس نکشاند. و به هنگام شنیدن سخنانم، با دیده انکار به یکدیگر نگاه نکنید!».

(أَیُّهَا النَّاسُ، لاَ یَجْرِ(1)بِالأَبْصَارِ، عِنْدَ مَا تَسْمَعُونَهُ مِنِّی). مَنَّکُمْ شِقَاقِی(2)، وَ لاَ یَسْتَهْوِیَنَّکُمْ(3) عِصْیَانِی، وَ لاَ تَتَرَامَوْا

اشاره به اینکه: کینه توزى ها و لجاجت ها و حسادت ها در بسیارى از موارد، انسان را به گناه مى کشاند و پرده اى در مقابل چشم او مى افکند و چهره حقیقت را نمى بیند.

سپس مى افزاید: «سوگند به آن کس که دانه را (در دل خاک) شکافت و بشر را آفرید! آنچه را که به شما خبر مى دهم، از پیامبر امّى (صلى الله علیه وآله) است. نه آن کس که (این حقایق را) به من ابلاغ کرده دروغ گفته است و نه شنونده; جاهل بوده، (که نتواند سخنان رسول خدا را به درستى حفظ کند)». (فَوَالِّذِی فَلَقَ الْحَبَّةَ، وَ بَرَأَ(4) النَّسَمَةَ،(5) إِنَّ الَّذِی أُنَبِّئُکُمْ بِهِ عَنَ النَّبِىِّ الأُمِّیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهَ وَ آلِهِ،(6) مَا کَذَبَ الْمُبَلِّغُ، وَ لاَ جَهِلَ السَّامِعُ).

تعبیرى که در سوگند بالا آمده از ابداعات امام امیرالمؤمنین(علیه السلام) است و بارها در خطبه هاى نهج البلاغه دیده مى شود، اشاره به نکته مهمّى است! و آن اینکه مهمترین و پیچیده ترین مسئله در نظام عالم هستى، مسئله حیات و زندگى است; چه در عالم گیاهان و چه در جهان انسانیّت; و با تمام تلاش ها و کوشش هایى که انسان هاى امروز در این راه به کار گرفته اند، هنوز اسرار مسئله حیات، کشف نشده است. بنابراین، حیات و زندگى شاهکار آفرینش است و چیزى است که مطالعه درباره آن، ما را به خدا مى رساند و نشان مى دهد این پدیده عجیب و شگفت انگیز، چیزى نیست که بدون علم و قدرتِ خالق توانا و دانایى به وجود آمده باشد. بنابراین، استفاده از این اوصاف به هنگام قسم خوردن، مفهوم برجسته اى را در اذهان ترسیم مى کند.

به هر حال، هدف امام(علیه السلام) این است که به مخاطبان خود اطمینان دهد که آنچه درباره حوادث آینده مى گویم نه بر پایه حدس و تخمین است و نه از قبیل پیشگویى کاهنان; بلکه واقعیت هایى است که از رسول خدا شنیده ام و من کسى نیستم که در درک سخنان آن حضرت، خطا کرده باشم. بنابراین، آنچه مى گویم عین حقیقت است و مى خواهم با این پیشگویى، شما را آماده سازم تا بتوانید خطرات حوادث سخت آینده را به حداقل برسانید.

در حدیثى مى خوانیم: هنگامى که آیه «وَ تَعِیَهَا أُذُنٌ وَاعِیَةٌ; و گوش هاى شنوا آن را حفظ کند»(7) نازل شد، پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) به على(علیه السلام) فرمود: «سَأَلْتُ اللهُ تَعَالَى أَنْ یَجْعَلَهَا أُذُنَکَ یَا عَلِىُّ! قَالَ(علیه السلام): فَمَا نَسِیتُ شَیْئاً بَعْدَ ذلِکَ; من از خدا خواستم که گوش تو را اى على از آن گوش هاى شنوا قرار دهد و على(علیه السلام) مى فرماید: از آن به بعد، هر چه را شنیدم هرگز فراموش نکردم».(8)

1. «يَجرمَنَّ» از مادّه «جَرم» (بر وزن جهر) (جُرم بر وزن ظلم، اسم مصدر است) در اصل به معناى قطع کردن و بريدن است و از آنجا که افراد گنهکار پيوند خود را با خدا قطع مى کنند، اين کلمه به گناه نيز اطلاق شده است،
 بنابراين، «لاَ يَجْرِمَنَّکُمْ» به معناى «شما را وادار به گناه نکند» مى باشد. 
2. «شقاق» در اصل به معناى شکاف است و به جنگ و منازعه و اختلاف نيز اطلاق مى شود; چرا که طرفين صفوف خود را از يکديگر جدا مى سازند و در جمله بالا به معناى مخالفت و منازعه است. 
3. «يَستهوينّ» از مادّه «هوى» (هواى نفس) گرفته شده و مفهومش اين است که شما را به پيروى هواى نفس وادار نکند. 
4. «بَرأ» از مادّه «برء» (بر وزن نرم) گاه به معناى آفريدن و ايجاد کردن آمده و گاه به معناى دورى جستن و برائت از چيزى و در خطبه بالا به معناى اوّل است و اطلاق «بُرأ» (بر وزن ظلم) به معناى بهبودى و
 سلامتى به جهت آن است که شخص از حالت اوّل که بيمارى است، جدا مى شود. 
5. «نَسمه» در اصل به معناى وزش ملايم باد است و گاه به معناى نفس کشيدن آمده و به همين مناسبت، به خود انسان هم که داراى تنفّس است، اطلاق مى شود. 
6. تعبير به «امّى» (درس نخوانده يا کسى که منسوب به اُمّ يعنى مادر است و جز در دامان مادر مطلبى فرا نگرفته) اشاره لطيفى به اين نکته است که پيامبر اکرم (صلى الله عليه وآله) با اينکه اصلا درسى نخوانده بود، هم
 از گذشته خبر مى داد و هم از آينده و اين يکى از نشانه هاى ارتباط او با خداوند است. 
7. سوره حاقه، آيه 12. 
8. کفاية الطالب کنجى، صفحه 40.